“Onda tameka ofikola ndi na eedula 15 mondodo yotete. Paife ndi na eedula 22 ndi li mondodo onhi-8 shaashi tate okwa li a tuma nge opo ndi ye koAngola ndi ka life eengobe datatekulu.”

Osho Paulus Paulus omunafikokola kofikola Ondundu Combined School i li modoolopa yaTsumeb a hokololela ovakomesho mehongo novanafikola vakwao kombinga yonghalamwenyo yaye.

“Onda kala eedula omuwoi koAngola nda ninga ashike omunahambo, ndihe shi nokulesha nokushanga, ashike efimbo alishe onda kala ndi na ohokwe yokuya kofikola ndele tate kakwa li a hala ndi tameke ofikola,” Paulus osho a twikila nehokololo laye.

Paulus okwa ti okwe livaka ko koAngola opo a konge ofikola koTsumeb shaashi pefimbo olo ovakulunhu vaye ova kale hava di moTsumeb.

“Onda kala ndi na ohokwe yokuya kofikola. Onda kala alushe handi kwena ngeenge ndi wete vakwetu tava i kofikola, fiyo naame handi pewa epitikilo lokuya mofikola,” Paulus ta ti.

Okwa ti eshi a tameka ofikola okwa kala ha yolwa kovanafikola vakwao tave mu ula kutya okwa kula nokukala mondodo yotete.

“Nonande nda kala handi yolwa inandi teka omukumo, ondi shi elalakano lange e li la eta nge kofikola,” ta ti.

Omunyasha ou ta ti etameko nonande a pondola okutameka ofikola, okwa kala a taalelwa komashongo mahapu. Eshongo linene lomwaao, olo onhele yokudja ye pamwe noundenge, oikulya yomeumbo noshoyo oikwafifo yofikola.

Paulus okwa hokolola ta ti ohava di monhele omu kwa li hamu longele xe ashike paife xe okwa shuna koAngola konima yomido nhee.

“Paife ohatu tewa mo monhele omo kumwene wayo shaashi vati tate iha longele va li ehangano olo. Mokabashu omo ohatu di mo noundenge vange vavali navo hai kofikola onghee paife ka tuna vali a pa hatu kadja,” ta hokolola.

Ta ti ina oha longo keefaalama noha papiti efimbo lile ina kwatafana navo.

“Momaxuliloshivike ile ngee nda dimbuka ohandi ka wapaleka eehofa dovanhu opo ndi dule okumona okamaliwa kokulanda oikulya neefewa meumbo,” Paulus ta ti.

Paulus okwa ti okwa hala a ka ninge omuhongifikola opo a kale tatu ovanafikola omukomo ve li honge noudinini.

“Oha ndi kala yoo vali handi ningi oikonga yokutalela po eefikola da yooloka nelalakano lokutwa ovanafikola omukumo opo vaha sholole nelihongo lavo,” Paulus ta ti.

Okwa kunghilila ovanafikola vakwao ovo va taatelela omashongo a yooloka opo vaha teke omukumo shaashi ka pena oudjuu hau kalelele.

Ta ti ondjodi yaye inene oyo oku mana ofikola yopetameko opo a dule a ye koshiputudilo osho sha shiya ko moshilongo shaUnam.

Eshi a kwatafana naKundana omukulunhuwiliki wehongo moshitukulwa shaShikoto Aletta Eises okwa ti ombelewa yaye otai ningi omalongekido opo Paulus a monenwe onhele omuhandjofikola momudo tau ya opo a kale te li hongo noupu.

Omukulunhufikola pofikola Ondundu Combined School Juliane Nakale okwa hokolola ta ti Paulus vati tete okwa kala ashike a landula ounona vakwao ngeenge tave uya kofikola. Vakwao ngee tava i motundi ye okwa kala hafyaala koshi yomuti mofikola e kwete omambo aye.

Nakale okwa ti ombelewa yaye oya kwa tafana nombelewa yomukulunhuwiliki moshitukulwa opo Paulus a tambulilwe mofikola shaashi okwa kala a lushe e na ohokwe yofikola.

“Otwa ninga eenghendabala okukongela Paulus ondjapo yedalo fiyo ha tu mu tambula mondodo yotete,” Nakale ta ti.

Okwa weda po ta ti ofikola oya kala nokuyambidida Paulus nokumulandela omundjafikola noshoyo oikwafifo yofikola.

Okwa hokolola ta ti Paulus omunafikola e na omikalo, e li hongo nelitulemo yee vati oha piti alushe noitwa iwa okudja kondodo yotete.

Shidjuu iha nyenge mwene

Nonande vahapu have lipula kutya aa omahokololo ashike, oihopaenenwa oko ya kala.

E na ehokolola tali hokifa, Omundokotola (PhD) Daniel Mbangula weedula 40 naye oye umwe womwaava va tameka ofikola a kula. Mbangula okwa tameka e na omido 16 mondodo yotete fiyo ta mane ko eenghatu deedjapo adishe.

Mbangula paife oku na onghatu youndokotola ei mona momudo 2020 koshipupudilo shaUNAM noku li ha longo koshiputudilo shopombada sho-IUM onga omudeuli wovanafikola tave lihongele ouhongifikola.

Okwa lombwela Kundana ta ti okwa kala efimbo lile e li kohambo ta lifa eengobe da xekulu iha i kofikola.

Okwa hokolola ta ti okwa kala nokulonga oilonga yopokafimbo ngeenge e li momafudo ta longo oshilimawa shaye shokulikwafela kofikola.

“Konima eshi nda mana ondodo onhi-10 onda kala handi longele ehangano lokutunga omaumbo, nda kala handi tutu eendopi. Natango eshi nda mana ondodo 12 onda kala handi longele ehangano lovakeleli vomaliko onga omukeleli womaliko,” ta hokolola.

Onghee okwa ti onghalamwenyo kakwa li ipu kuye pefimbo kwa li e li mofikola, ashike okwa kala e na omukumo kutya efiku limwe naye ota kala omunashilonga.

“Eshi nda ka tameka ofikola onda kala ndi na omukumo nokulitula mo moilongwa yange. 

Inandi dopa ongudu yasha fiyo nda ya koUNAM eshi nde ke lihongela ouhongifikola,” Mbangula ta ti.

Okwa kumaida ovanhu ovo ve na ohokwe yokuya kofikola ile ve li meefikola opo vaha teke omukumo nonande tava shakeneke omashongo.  fhamalwa@nepc.com.na