ǀAEǁGAMS
Nausadi !nāsa !nurisa ǁkhâuǁnâde skoli !nâ ǂganaga ra ī, xaweb ge !gôa!gôasa !âb !nae!khaidi dib tsîna ǀhuru!khaigu tsî bēgu !nâs tsîna ra ī. Nēs ge skolgu ǁga tsî skola xu oas ǁaegu !nâs, ǀgôan ǁanǁguigu !nâs tamas ka io ǁnān hîa internetsa ra sîsenūn !aromas tsîna ǁnāpa-ū ī ǁkhā. 2011ǁî kurib !nâs ge !Garo!ā ǂGaes Namibiab disa haka !âgu !nâ ge ǀgoraǂgāsa ī ôa!nâsa ge dī hâ i. Nē ôa!nâs ge mâ sîsenǂuibab ǂkhawadīb skolǂgâ ra ǀgôan ai ra dīheba ǁîn skoli !nâ ai!gûs ai ūhâsa gere ǂanǂui. !Nurib nēpa xu ge ǂoaxab ge ǁgaus ge 18,8%gu di ǀgôan ge sorosise ǂnauhetsâ, ǂnāhetsâ tamas ka io ǁapuhesa. 17,3%gu din ge ge mî, ǁîn ge !aorosasib !nâ sorosise tsûtsûhes !naka maihe hâ isa, ǁnāpan 11,6%gu dina ǁîn ǂhanu tama tamas ka io dī ǂgao tama xūna a dīkaihesa. !Nāsa ǀammi 22%gu dib ge !hasarahe tamas ka io ge ǁkhâuǁnâtsâhe.
Hoa !Hūbaisi Studentn ǂUrusib Ôa!nâs hîa 2013ǁî kurib !nâ ge dīhe hâ is ge ra ǁgau 38,4%gu ǀgôan ge ǀgui tamas ka io !nāsa !nāde hân a !khain tawa sorosise tsûtsûhe hâ i nē ge !kharu 12 ǁkhâgu !nâ !khaisa tsîn ge 32,5%gu dina ǁkhā ǁaeb !nâ naun ǀkha !khamdi !nâ !â hâ isa. 2012ǁî kurib !nâ di ge !norasasib ôa!nâde ǀAnes, Oshikangos tsî ǀAeǁgams di Okahandja Parki ǁAnǁguib hân !nâ ge dīhe hâ i. Nē ôa!nâs di !nuriba xu ge !gāsa !khais ge ǂgui ǀgôan nē tamas ka io nau ǀgau-i ai ǂkhawadība ra hō!âsa skolgu !nâ.
!Aruǀîb nē !nuriba ra ǁgaus ge ǁnāpas ǀgaisa !gaeǁaresa hâsa aitsama !gamsens tsî ǁkhâuǁnâs !naka ûis hâra ǁaegu, ǁîra xus ǁkhâuǁnâgusa a ǀgaisa !aroma aitsama !gamsen ǂgaos ǂâide ǂkhamkhoen !nâ khâikhâis tsî !gams dītsâde ra !aromase. ǀGūǁae ge dīhe !hūb !nâ nēti ī ǁkhâuǁnâde mâ!oas hōhō!nâs ǁaxasib !nâ da ge mâ ǀgôa-i hoa-iǀ kha gere ǁgam ǁî-i hō!âs nē ǂkhawadīgu ǂnamipe tsî mâtin oresa hōsa gere dītsâs tsîna. ǀNî skolǀgôab, Luderitz Sekondere Skoli tawa Xrat 11 !nâ hâb, ge gere mî ǁkhâuǁnâs kaise a ora tsî ǀuruheǁoasa xū-i ase īsa.
“Tita ge !khai-i ai ǁkhaemâihe tsî ǁîgu ǁgâusîsenna dīsa gere ǁgarihe tsî gere mîbahe ǁîgu ǀkha ta ga hâma ǂgao o ta ǁîgu ra ǂgaoǀkhādese nî dīsa tamas ka io ta marisa nî mātaresa. ǀNî ǁaega ta ge marin tsî ǂûna sida omasa xu hā-ūs di ǁguiǂamde ra !khō!oa,” tib ge nē axaba gere mî. Nē saogub ge tsoatsoa ob ge nē axaba ge !â îb nau ǀgôan ǀkha ǁgam tsî oresa hō nē mâsib ǂnamipe. !Nōsase hâs ge ǀguis khami īǀ kharaǀkharasi-e hā-ū tide tsî hoada di guipa mâ tsî nēsa oe-amsa ra ǂgao.