KATIMA MULILO – Tiyeho yakukenya maticele ni bazamaisi balikolo isinuzwi kuba hala butata bobutisa kusa eza hande mwatuto mwasikiliti sa Zambezi.
Maticele ni bazamaisi balikolo neba bulezi zeo kanako yamukopano ni mubakweli Ngambela wanaha Netumbo Nandi-Ndaitwah.
Yomuhulu wasikolo sa Sanjo Betty Silumbu naize fasikolo sahae kuna ni lituto zabuikezezo kono hakuna ticele watuto ya Physical Science wasitopa salituto zepahami (AS).
“Kuna ni butata bobutuna kukenya maticele balituto zabutokwa zecwale ka Lipalo ni Physics. Sikolo saka Hasina ticele wa Physical Science kuzwa kweli ya Sope. Muitekela sikamañi kwamafelo alizazi? Kikozi yetisa butata mwatuto,” nekubilaezi Silumbu.
Muinasipula wakatengo katuto mwasikiliti sa Zambezi Alfred Ilukena, yene ili muñoli yainelezi mwalikolo la tuto, kaswalisano ni mutayi watuto mwasikiliti nebapotezi likolo sihulu zena ni litopa za 11 ni12, kuyo shoka ni kususueza baituti hane ba itukiseza kuñola litatubo.
Likolo zelishumi kazelobañwi neli potezwi nikuyo ikopanya nibaituti ba 6 158. Ilukena naize butata kitiyeho kukenya maticele misebezi. Naize bababata misebezi batatubiwa kono kukenya misebezi kwalyeha.
“Fokuñwi kutatubiwa kuba teñi, likelezo zafiwa, kono hakukenywa musebezi kuyo fiwa usili mi likolo libulelelwa kuli ba amuhele feela. Kusina bupaki nelubulelelwa kuli kutatubiwa kwabaipapati kubateñi mi likelezo zafiwa kono batatubi balikolo balyanganisa lika nikukenya mizwale kapa balikani misebezi,” nekubulezi Ilukena.
Naize nihakuna ni mabaka abulelwa, tiyeho yakukenya maticele misebezi itisa butata kwalikolo.
Naize taba yakukenya maticele misebezi ingiwa kuba yabutokwa kilikolo.
“Nelufumani likolo kone kusina maticele baLipalo, Sikuwa ni Physics kono baituti neba itukiseza kuñola litatubo. Silimo mukatumbi baituti habana ticele. Kumaswe. Kuna ni misebezi yemiñata yesina babeleki. Kwalikiliti zeñwi kukenya maticele misebezi sekunga feela liviki zepeli, ni kweli iliñwi kukenya yomuhulu wasikolo, kono mwa Zambezi kunga lilimo zepeli kusina kukenya misebezi,” nabulezi.
Muzamaisi watuto mwasikiliti sa Zambezi Josty Kawana naize maticele bakenywa misebezi mwasikiliti, kono litulo zeñwi zecwale ka yomuhulu wasikolo lieziwa kwa Windoko.
“Fokuñwi likolo lilyeha kutisa likupo kuli litulo zeo lifumane batu. Lualabela kwalikupo kuzwelela kwalikolo kamolukonela kaufela,” nabulezi.
Nandi-Ndaitwah nabulelezi bayemeli kuli baswanela kunga tuto kuba yabutokwa ni kufumana tatululo hamoho.
“Kihande kuli lutalima taba ya tuto. Kaufela lutokwa ticele kuli lube mutu yomuñwi. Lulike kufumana tatululo kakuli kaufela nelu bilaelizwe kilinepo zañohola. Kono hakutoloki kuli lufapane, kono luswanela kubeleka hamoho kufumana tatululo. Kakuba naha luna ni musebezi mwatuto. Tuto yaluna haipalelwa, sifumu sanaha kaufela sapalelwa kakuli haluna kuziba kueza milao,” nabulezi.
ν Albertina Nakale
KATIMA MULILO – Tiyeho yakukenya maticele ni bazamaisi balikolo isinuzwi kuba hala butata bobutisa kusa eza hande mwatuto mwasikiliti sa Zambezi.
Maticele ni bazamaisi balikolo neba bulezi zeo kanako yamukopano ni mubakweli Ngambela wanaha Netumbo Nandi-Ndaitwah.
Yomuhulu wasikolo sa Sanjo Betty Silumbu naize fasikolo sahae kuna ni lituto zabuikezezo kono hakuna ticele watuto ya Physical Science wasitopa salituto zepahami (AS).
“Kuna ni butata bobutuna kukenya maticele balituto zabutokwa zecwale ka Lipalo ni Physics. Sikolo saka Hasina ticele wa Physical Science kuzwa kweli ya Sope. Muitekela sikamañi kwamafelo alizazi? Kikozi yetisa butata mwatuto,” nekubilaezi Silumbu.
Muinasipula wakatengo katuto mwasikiliti sa Zambezi Alfred Ilukena, yene ili muñoli yainelezi mwalikolo la tuto, kaswalisano ni mutayi watuto mwasikiliti nebapotezi likolo sihulu zena ni litopa za 11 ni12, kuyo shoka ni kususueza baituti hane ba itukiseza kuñola litatubo.
Likolo zelishumi kazelobañwi neli potezwi nikuyo ikopanya nibaituti ba 6 158. Ilukena naize butata kitiyeho kukenya maticele misebezi. Naize bababata misebezi batatubiwa kono kukenya misebezi kwalyeha.
“Fokuñwi kutatubiwa kuba teñi, likelezo zafiwa, kono hakukenywa musebezi kuyo fiwa usili mi likolo libulelelwa kuli ba amuhele feela. Kusina bupaki nelubulelelwa kuli kutatubiwa kwabaipapati kubateñi mi likelezo zafiwa kono batatubi balikolo balyanganisa lika nikukenya mizwale kapa balikani misebezi,” nekubulezi Ilukena.
Naize nihakuna ni mabaka abulelwa, tiyeho yakukenya maticele misebezi itisa butata kwalikolo.
Naize taba yakukenya maticele misebezi ingiwa kuba yabutokwa kilikolo.
“Nelufumani likolo kone kusina maticele baLipalo, Sikuwa ni Physics kono baituti neba itukiseza kuñola litatubo. Silimo mukatumbi baituti habana ticele. Kumaswe. Kuna ni misebezi yemiñata yesina babeleki. Kwalikiliti zeñwi kukenya maticele misebezi sekunga feela liviki zepeli, ni kweli iliñwi kukenya yomuhulu wasikolo, kono mwa Zambezi kunga lilimo zepeli kusina kukenya misebezi,” nabulezi.
Muzamaisi watuto mwasikiliti sa Zambezi Josty Kawana naize maticele bakenywa misebezi mwasikiliti, kono litulo zeñwi zecwale ka yomuhulu wasikolo lieziwa kwa Windoko.
“Fokuñwi likolo lilyeha kutisa likupo kuli litulo zeo lifumane batu. Lualabela kwalikupo kuzwelela kwalikolo kamolukonela kaufela,” nabulezi.
Nandi-Ndaitwah nabulelezi bayemeli kuli baswanela kunga tuto kuba yabutokwa ni kufumana tatululo hamoho.
“Kihande kuli lutalima taba ya tuto. Kaufela lutokwa ticele kuli lube mutu yomuñwi. Lulike kufumana tatululo kakuli kaufela nelu bilaelizwe kilinepo zañohola. Kono hakutoloki kuli lufapane, kono luswanela kubeleka hamoho kufumana tatululo. Kakuba naha luna ni musebezi mwatuto. Tuto yaluna haipalelwa, sifumu sanaha kaufela sapalelwa kakuli haluna kuziba kueza milao,” nabulezi.