ONDANGWA – Omupresidente Netumbo Nandi-Ndaitwah okwa kumagidha aaleli yopamuthigululwakalo nayo ya yambidhidhe okuhwepopaleka onkalo yeyikutho lyoomwenyo.
Nandi-Ndaitwah okwa indile ta ti okwa lulilwa komwaalu gwaantu taya ikutha omwenyo tagu indjipala moshilongo.
Okwa popi ngaaka esiku kwa li a patulula pambelewa omutumba gwomaleli gopamuthigululwakalo Omandaaha, ngoka tagu hulu Etitano.
“Aalumentu okwa ndhindhilikwa oyo y ena omwaalu gu li pombanda mokati kaantu mboka yi idhipaga, ihe otashi uvitha omwenyo gwandje nayi,” ta popi neyeme.
Ta ti, sha ikolela kuuyelele wa gongelwa kendiki lyoNamibia Revenue Agency (NamRa) aantu ye vule 542 oyi ikutha omwenyo okuza omumvo gwa yi sigo onuumvo.
Nandi-Ndaitwah okwa ti omwaalu ngoka otagu ehameke noonkondo, onkene opwa pumbwa okukuthwa onkatu tayi vulu okukandula po shoka hashi etitha omayikothomwenyo.
Ta ti, nonando okwaa na kiilonga nako uupyakadhi wa taalela oshigwana, itashi gandja etompelo lya kola oshoka oyendji yi ikutha omwenyo oye na iilonga.
Uuministeli wuundjolowele nonkalonawa nawo owa li wa pititha uuyelele kutya omayikuthomwenyo moNamibia oge li pombanda menenevi Africa.
“Okuza moomwaalu adhihe ndhoka dha kala nokundhindhilikwa omimvo dha zi ko aalumentu otaya ulike ye li pombanda okwiikutha oomwenyo shoka tashi limbilike,” wa nyola ngaaka.
Omuhungimwenyo Sonia Shikalepo okwa ti omwaalu ngoka ogu li pombanda, onkene oshigwana osha pumbwa okulundulula, nokukutha omatokolo ge li mondjila.
“Kongeni omakwatho, omaikutho goomwenyo otaga vulu okukeelelwa thiluthilu, onkene longitheni oompito adhihe,” Shikalepo ta ti ngaaka.
Shikalepo ta ti, omalongo ogo oshilwitho shimwe tashi vulu okukandula po omaupyakadhi ngoka.
Ta tsikile okukumagidha oshigwana shi kale aluhe tashi kongo omakwatho.
“Natu kaleni tu neni omukumo kutya omaudhigu agehe ohaga vulu okuhula po nokukandulwa po, ihe okwiikutha omwenyo itaku kandula po sha,’’ ta kumagidha ngaaka.
Shi ikolelela koolopota dhopolisi yaNamibia, iiyetithi yomayikuthomwenyo ongaashi: oluhepo, omakwatathano gopayihole, elongitho nayi lyomalovu niingangamithi, nokwaahe na uuyelele wankene omuntu e na okukonga omakwatho uuna e na uupyakadhi.
Omaudhigu gomonkalamwenyo, okwaaholike, okwaa na nkene, omaudhigu momazimo, okwiisa uunye ngweye mwene.
Sha ikwatelela kolopota yehangano lyuundjolewele muuyuni World Health Organisation (WHO), kehe momvula ohamu lopotwa iipotha yomayikuthomwenyo ya thika po800 000 muuyuni, naashika otashi ti kutya moosekonde 40 omu na omuntu ti ikutha omwenyo muuyuni awuhe, omanga aantu ye thike po 11 yomaantu ye li 100 000, oya kanitha oomwenyo kuyo yene.
Oopelesenda 79 dhomwaamboka ya lopotwa yi ikutha oomwenyo oya za miilongo mbyoka yi na iiyemo yi li pevi osho wo yopokati.
WHO olya gandja natango uuyelele kutya omaikutho goomwenyo ohaga vulu okweetwa komaupyakadhi haga kala pokati kookuume ye li mohole.
Osho wo omatopoko gaaholike, oshimaliwa kaashi po, ekanitho lyiilonga, omaso gaapambele osho wo omahepeko.
-vkaapanda@nepc.com.na

