Festus Hamalwa
“Epengelo inali tu lombwela kutya otali yandje po okaana ketu. Otwa handuka eshi epangelo la yandja po okaana ketu opo ka tekulwe kumwe ku lili. Otwa hala okaana ketu opo ke uye keumbo fyee tu kale nako paife.”
Aa omatumbulo omukulupe Linea Ngeno pamwe novaneumbo vaye tava popi eshi va udifwa nai kepangelo eshi vati la yandja po okaana kavo kedina Johannes Pendapala Hamutenya oko kwa li ke li keumbo leefiye koWindhoek.
Okaana oka shaala po kuina momudo 1998 pefimbo kwa li ke na efiku limwe eshi ka hangika ashike opo ka dalwa yee ina ota xulifa.
Lopokati opo xe yokaana naye okwa ka xulifila momudo 2000.
Eshi vati ina a xulifa okaana oka kala ke li moshipangelo shEenhana mefiloshisho lovapangi fiyo ta ka wanifa odula neemwedi hetatu. Nokonima yefimbo omuxungimwenyo okwa tuma okaana opo ka ye keumbo leefiye lepangelo koWindhoek opo ka kale ke li neefiye dikwao keumbo olo hali tonatele ounona veefiye.
Pefimbo Kundana a talela po omukulupe weedula 74 keumbo laye komukunda Onanduli moshitukulwa shaHangwena, ou e li oye inakulu yaHamutenya, okwa lombwela Kundana ta ti okwa kwatwa kounghundi okudja omudo eshi a uda kombinga yokaana kaye eshi ka yandjwa po kepangelo.
Okwa hokolola ta ti paife oku na ohonde ya londa, oudu womutima hau kala vati tau denge, yee vati iha kofa vali nawa eshi ha kala ashike te lipula omutekulu waye efimbo keshe.
“Otwa ninga eenghendabala dihapu okukonga okaana ketu ashike kemanya ku dja ondwi. Eshi nda uda kutya epangelo ola yandja po okaana ketu onda kala nokuya keembelewa da yooloka pamwe vofamili yokooxe yokaana, atu ka konga omakwafo ashike ihatu mono ko ekwafo lasha,” Ngeno ta hokolola.
Okwa ti pefimbo omutekulu waye e li moshipangelo shEenhana okwa kala he mu talele po, alushe okwa li he mu twaalele oshikundu vo tava kala ve li pondje manga naye fiyo osheshi a tuminwa koWindhoek.
“Omutekulu wange onde mu shashifa keongalo letu efimbo olo e li moshipangelo shEenhana. Onghee aame onda kala ndi li mekwatafano alushe nokaana kange shaashi omutekulu wange ondi mu hole.”
Ngeno okwa yelifa ta ti ye novakwapata vaxe yokaana inava yandja epitikilo kouministeli opo u yandje po okaana kavo onghee ouministeli owe likufila oveta wovene.
Helena Tobias okwa dalwa naina yokaana oko ka kana, nokwa hokololela Kundana ta ti epangelo nali ningile omakonakono ovanhu ovo kwa li tava longo keumbo leefiye pefimbo olo okaana ka yandjwa po opo ku talike kutya okaana oke li peni.
Pefimbo va ninga eenghundafa naKundana ovakwapata vokooxe yokaana ova lombwela Kundana tava ti ovanhu ava kwa li tava longo keumbo leefiye pefimbo olo ova dopa okushivifila ovakwapata kutya otava yandje po okaana kavo.
Ova weda po tava ti noshipangelo shEenhana inashi shivifilwa kutya okaana otaka ka yandjwa po.
Onghee ova ti ova hala epangelo opo li popye kutya okaana kavo oke li peni shaashi fiyo opapa kave shi ngeenge okaana kavo oke li momwenyo ile oka fya, ile pamwe oka yandjwa po kondje yoshilongo.
Josophine Nghishiililwa Kapweya, oku li omuxungimwenyo akula moshipangelo shEenhana, ye oye umwe a kala ta ungaunga noshikumungu eshi okudja efiku eshi ina yokaana a fya.
Okwa lombwela Kundana ta ti naye okwa udifwa nai eshi epangelo la yandja po okaana inali shivifila ombelewa yaye shaashi okaana oye e ka twala keumbo leefiye konima eshi a kwatafana novakwapata vako noshoyo omhangu.
“Okaana eshi ka kala ke li keumbo leefiye koEros moWindhoek onda kala alushe ndi li nako mekwatafano eshi handi kala handi dengele ovanailonga hava longo keumbo leefiye oko. Omudo 2016 eshi nda dengela keumbo leefiye andi pula okaana ndi popye nako onda lombwelwa kutya okaana oka dja mo meumbo leefiye eshi ka yandjwa po opo ka tekulwe kumwe ku lili,” Kapweya ta ti.
Onghee okudja opo onda uda nai eshi okaana ka yandjwa po inandi shivifilwa, vo novakwapata vokaana inava lombwelwa.
“Onda shangela omukanda kouministeli woukashikekookanhu opo ndi pule nghene sha ende opo okaana ka yandjwe po ashike ova nyamukulange tava ti kandi na oufemba wokupula okaana ndele ofamili yokaana oyo i na oufemba woku va pula,” Kapweya ta hokolola.
Okwa ti okudja opo okwa mwena ina twikila ko vali okukala ta pula okaana fiyo onena nokonima okwa shivifila ovakwapata kutya okaana oka yandjwa po itave ka mono vali. Okwa weda po ta ti okudja opo ovakwapata navo ova ka teka omukumo wokukonga okaana kavo shaashi nande nava ye keembelewa ihava mono ekwafo.
“Ouministeli woukashikekookanhu owa ninga epuko lakula eshi wa yandja po okaana inava lombwela nge onghee naashi osha eta opo ofamili paife i kale tai pula nge okaana kavo,” Shipweya ta ti.
Eshi Kundana a kwatafana nomupopiliko kouministeli woukashikekookanhu nonghalo nawa yokaana Lukas Haufiku, okwa ti ouministeli otau ka ninga omakonakono diva kombinga yoshikumungu eshi shokaana ka yandjwa po.