ONDANGWA- Omupedu minista wovanhu ve na oulema noshoyo oshiwana shavo opo tava di konima yefiya, Royal Johan Kxao ||Ui|o|oo okwa kumaida ovalumenhu opo va kale tava yambidida ounona vavo.
Okwa ti ovalumenhu nava xulife po okufaduka po ounona vavo tava fiwa pomutenya pehe na ou teva yambidida.
Edi ||Ui|o|oo okwe di popya pefimbo kwa li ta patulula omutumba wovalumenhu pambelewa wa li kOndangwa oshivike shadja ko. Neudo omutumba owa didimbulukiwa koshi yoshipalanyole “Okuxwaxwameka ovalumenhu va ha longe oimbuluma.”
Omutumba wovalumenhu owa ningwa lwoshikando oshititatu paife omo ovalumenhu ve dulife po500 va dja koitukulwa ya yooloka kwa li va shakena nokukundafana kombinga yoipopiwa ve va pamba.
Elalakano lomutumbu wovalumenhu okukundafana kombinga yomaupyakadi eva pamba noshoyo okutopolafana ouyelele nghene ovalumenhu ve na okuxulifa po okulonga oimbuluma noshoyo oku li kufa eemwenyo. ||Ui|o|oo okwa ti omitumba dovalumenhu oda fimana molwashi ota di yandje ehongo nouyelele kovalumenhu nghene ve na okuxulifa po omahepeko omomaumbo.
Onghee okwa ti osha fimana ngeenge ovalumenhu tava kufa ombinga momitumba doludi e li. “Omitumba ota di tu ovalumenhu omukumo opo vaha longele ovakainhu vavo ominyonena ngaashi omakwatonghonga ile okuningila ounona omahepeko omomaumbo,” ta ti. Okwa kumaida ovalumenhu opo va kale tava ka konga omakwafo kovaxungimwenyo ile kovafitaongalo ngeenge ve li hanga ve na omaupyakadi novakainhu vavo shaashi okudipaa kakushi ekandule po lomukundu.
“Ovalumenhu ulikeni oshihopaenenwa shiwa kounona ve ni voumati momaumbo. Ngeenge ota mu longo oilonga youxwapindi komesho younona veni otashi eta opo ounona navo osho va ka longe ngeenge va kulu,” ta ti.
Okwa kumaida yoo vali ovalumenhu opo va kale tave ke li amene ombuto yoHIV/AIDS opo ku kelelwe etandavelo lombuto.
Lwopokati opo, ||Ui|o|oo okwa ti okudja omudo wa djako fiyo oneudo okwa lopotwa ovalumenhu 559 va xulifa eshi ve li mangeleka.
Ovakainhu 120 navo ova lopotwa ve li kufa eemwenyo omudo wa djako.
Onghee okwa ti naashi osha eta kumwe mivalu 679 dovanhu ve li mangeleka va lopotwa okudja omudo 2022.
Ovalumenhu va kufa ombinga komutumba ou ova lombwela Kundana tava ti ove li honga shihapu kombinga yokulela omahepeko omomaumbo noshoyo nghene elikufo leemwenyo li na okukelelwa.
“Otwa hala omitumba dovalumenhu di kale tadi ningwa lwoikando ihapu modula unene tuu komikunda opo ovalumenhu komikunda va pewe ehongo,” Elia Thomas ta ti.
Thomas okwa kufa ombinga komutumba vovalumenhu, onghee okwa twa ovalumenhu vakwo omukumo opo va kale alushe tava kufa ombinga momitumba dovalumenhu.
– fhamalwa@nepc.com.na