Ya hala elelo lyayo lyopamuthigululwakalo lyi ithikamena

Ya hala elelo lyayo lyopamuthigululwakalo lyi ithikamena

Charles Ndeumane

Okuza nkene ya galulilwe moNamibia momumvo 1974, omuhoko gwaaRiemvasmaaker onkene tagu kondjitha opo elelo lyawo lyopamuthigululwakalo lyi ndhidhilikwe.

Omuhoko gwaaRiemvasmaaker ogwa kwatela mo aantu yomihoko dhayooloka mboka yali ya tauka moshilongo yaka holame koSouth Africa pethimbo lyomadhipago ga nyanyalitha ngoka ga li ga ningilwa unene omihoko dhAanama oshowo Aaherero. Omuhoko gwaaRiemvasmaaker ogwa kwatela mo Aawambo, Aaherero, Aadamara, osho wo Aanama. 

Sho aantu yomihoko ndhoka ya kala pamwe uule woomvula odhindji oya ningi aantu yomuhoko gumwe tagu ithanwa Riemvasmaakers gwa lukilwa oshitopolwa shokooha dhomulonga gwaOrange River moSouth Africa moka ya tula.

Aatumwa yongeleka yaKatoolika sho ya mono aantu mboka oya kwatathana nepangelo lyaSouth Africa opo ya galulilwe koshilongo shayo Namibia, nomomumvo 1974 oya galulilwa koNamibia moshitopolwa shAadamara moDeriet moka ya taambwa nokupewa ehala molukanda lwaWard 11 kelenga enene lyAadamara Justus Garoeb lyo olyo ehala lyayo sigo onena.

Omupeviminista muumisteli wuukakwashikekookantu, ekandulepo lyoluhepo, oshowo onkalonawa yopantu Bernadette Jagger okwa holola pethimbo lyoonkundathana kutya naye okwa valelwa moRiemvasmaak mo omo a kokela nokuwete kutya oya gwanitha po iipumbiwa opo elelo lyayo lyi ndhidhilikwe.

“Onda valelwa momuhoko gwaaRiemvasmaak moDeriet mo omo nda tekulwa. Sho aantu yetu ya taaguluka omulonga gwaOrange River nokuya koSouth Africa pethimbo Aanama nAahehero ya li taya dhipagwa koombulu oya ka tulwa mehala hali ithanwa Riemvasmaak moSouth Africa po opo pwa za edhina lyomuhoko. Mokati ketu omu na omihoko dha yooloka, Aawambo, Aahehero, Aadamara, oshowo Aanama ihe ngashingeyi tse aantu yomuhoko gumwe oshoka otwa kala pamwe oomvula odhindji. 

Nomihoko odha lumbakana molwoondjokana pokati komihoko dha yooloka. Ngele owa adha Omuwambo gwomoRiemvasmaak ito dhimbulula ngele Omuwambo oshoka out na uukwatya wumwe, omuthigululwakalo gumwe neitaalo limwe,” Jagger ta ti.

Jagger okwa tsikile ta ti omuhoko gwaaRiemvasmaak ogwa tsakaneka omashongo ogendji moonkambadhala dhokundhidhilikitha elelo lyawo lyopamuthigululwakalo.

“Ongomuhoko tu na omuthigululwakalo gwetu yene otwa li twa ningi eindilo kuuministeli womalelo gopaitopolwa osho wo omalelo gopamithigululwakalo opo natse elelo lyetu lyopamuthigululwakalo lyi ndhidhilikwe momumvo 1998. Uuministeli owa li wa tuma okomitiye yi ye yi tale ngele otatu vulu okundhidhilikwa ongelelo lyi ithikamena lyopamuthigululwakalo ndele sigo onena inapu ningwa sha. 

Omalelo galwe gopamithigululwakalo oga kambadhala oku tu yalulila kumwe naantu yago sho osho sha kala tashi eta engambeko oomvula odhindji,” osho Jagger a popi ngaaka.

Omugandjimayele melelo lyaRiemvasmaak Tommy Adams okwa ti kakele kokukala moNamibia oonkalamwenyo dhawo adhihe oya ninga omuhoko omunene noya huma komeho, yo ohaya gwedha keliko lyoshilongo. “Onda valelwa moRiemvasmaak moSouth Africa ashike moNamibia onde ya mo ndi na oomvula mbali, ngashingeyi ondi na omimvo 54, tse Aanamibia. Sho twa tula mehala muka otwa taambwa ko kelenga enene lyAadamara Justus Garoeb ngoka e tu pe ehala ndika. Pethimbo ndyoka ehala ndino olya li lyu udha iithitukuti ndele otwa kongo omukalo gwokukala nayo ndele e tatu yi tula mehala lyiinamwenyo ya gamenwa moTora Conservancy. Oshipumbiwa shokundhidhilikwa ongelelo lyopamuthigululwakalo okukala wu na ehala, ehala lyetu olyo ndika. Otwa hala elelo lyopamuthigululwakalo gwetu gwaRiemvasmaakers molukanda lwaWard 11 moDeriet lyi ndhidhilikwe,” Adams ta ti.

Adams okwa tsikile ta ti oya ninga omahumokomeho ogendji moshitopolwa shayo noyena oshinakugwanithwa shoku yambulapo oshigwana shayo moWard 11.

“Moomvula ondhindji ndhoka twa kala mehala momudhingoloko muka otwa huma komeho lela onga aantu tse otwa yambulapo oonkalamwenyo dhetu. Mutse omwaza aantu yena iinakugwanithwa tasima moshilongo oshowo aaleli ngaashi omupeviminista muumisteli wuukakwashikekookantu, ekandulepo lyoluhepo, oshowo onkalonawa yopantu Bernadette Jagger. 

Otwi ikithikile oshinakugwanithwa shoku tungu osikola yetu yene ndele etatu yi gandja momake gepangelo. Manga omukithi gwoCovid 19 inaagu thika otwa landa oshiendhitho shoku humbata aavu ndele etatu shi gandja momake gepangelo. Tse aantu tu hole ombili nelandulathano notu wete kutya otashi tu yambulapo onga omuhoko ngele otwa kala tuna elelo lyetu lyopamuthigululwakalo lya ndhidhilikwa,”osho Adams a gwedhako.

mrndeumaneraycharles@gmail.com