Ye li 542 yi ikutha oomwenyo moKhomas

Ye li 542 yi ikutha oomwenyo moKhomas

Okanona komimvo ntano, omukulupe gwomimvo 103 oyo yamwe yomaantu 542 mboka yi ikutha omwenyo muule yomvula yimwe moshitopolwa shaKhomas.

Aalumentu okwa ndhindhilikwa oyo ye na omwaalu gu li pombanda mokati kaantu mboka yi idhipaga.

Sha ikolela kuuyeele wa gongelwa kendiki lyoNamibia Revenue Agency (NamRa) sho lya li lya dhimbulukwa pamwe niilongo yilwe muuyuni esiku lyomayikuthomwenyo, aantu ye li 542 oyi ikutha omwenyo moshitopolwa shaKhomas okuza omumvo gwa yi sigo omwedhi gwaKotomba nuumvo.

Esiku lyomayikuthomwenyo ohali dhimbuliwa muuyuni omumvo kehe momasiku 10 gaKotomba.

“Otwa ndhililike kutya oyendji ya ikutha omwenyo aakuluntu. Aalumentu ye li 449, aakiintu ye li 80 omanga aanona yaamati oye li yahetatu naanona yaakiintu ye li yatano,’’ omushangwa gwa leshwa ngaaka.

Uuministeli wuundjolowele nonkalonawa nawo owa li wa pititha uuyelele kutya omayikuthomwenyo moNamibia oge li pombanda menenevi Africa.

“Okuza moomwaalu adhihe ndhoka dha kala nokundhindhilikwa omimvo dha zi ko aalumentu otaya ulike ye li pombanda okwiikutha oomwenyo shoka tashi limbilike,” wa nyola ngaaka.

Omuhungimwenyo Sonia Shikalepo okwa ti omwaalu ngoka ogu li pombanda, onkene oshigwana osha pumbwa okulundulula, nokukutha omatokolo ge li mondjila.

“Kongeni omakwatho, omaikutho goomwenyo otaga vulu okukeelelwa thiluthilu, onkene longitheni oompito adhihe,” Shikalepo ta ti ngaaka. 

Shikalepo ta ti, omalongo ogo oshilwitho shimwe tashi vulu okukandula po omaupyakadhi ngoka.

Ta tsikile okukumagidha oshigwana shi kale aluhe tashi kongo omakwatho. 

“Natu kaleni tu neni omukumo kutya omaudhigu agehe ohaga vulu okuhula po nokukandulwa po, ihe okwiikutha omwenyo itaku kandula po sha,’’ ta kumagidha ngaaka. 

Shi ikolelela koolopota dhopolisi yaNamibia, iiyetithi yomayikuthomwenyo ongaashi: oluhepo, omakwatathano gopayihole, elongitho nayi lyomalovu niingangamithi, nokwaahe na uuyelele wankene omuntu e na okukonga omakwatho uuna e na uupyakadhi.

Omaudhigu gomonkalamwenyo, okwaaholike, okwaa na nkene, omaudhigu momazimo, okwiisa uunye ngweye mwene.

Sha ikwatelela kolopota yehangano lyuundjolewele muuyuni World Health Organisation (WHO), kehe momvula ohamu lopotwa iipotha yomayikuthomwenyo ya thika po800 000 muuyuni, naashika otashi ti kutya moosekonde 40 omu na omuntu ti ikutha omwenyo muuyuni awuhe, omanga aantu ye thike po 11 yomaantu ye li 100 000, oya kanitha oomwenyo kuyo yene. 

Oopelesenda omilongo heyali nomugoyi (79%) dhomwaamboka ya lopotwa yi ikutha oomwenyo oya za miilongo mbyoka yi na iiyemo yi li pevi osho wo yopokati. 

WHO olya gandja natango uuyelele kutya omaikutho goomwenyo ohaga vulu okweetwa komaupyakadhi haga kala pokati kookuume ye li mohole.

Oshowo omatopoko gaaholike, oshimaliwa kaashi po, ekanitho lyiilonga, omaso gaapambele osho wo omahepeko.

-vkaapanda@nepc.com