Masokotwani – Musihali wa Lasabata lene libata, musalimuhulu ni banabahae, kungelela cwalo ni kambwitamamina kalilimo zepeli, basiya hae yabona kuliba kwa kumweta bucwañi. Basindeketilwe ki nja yabona kuba sileleza, musali usebelisa pumulo ya likolo, nikuya nibanabahae kutusa kumweta ni kubakanya bucwañi bwa kululehisa mandu. Bakeñisa kutokwa nzila balwesa libyana zabona – likubo ni lico fatoho kalibima zelishumi kuyo ina mabapa ni mabala abucwañi liviki zebato likana zetalu, kuli bamwete mañata amañata akonahala.
Crarina Komba, yasa fitelezi lilimo zemashumi aketalizoho, uzwelela kwa munzi wa Mukwake mwa Masokotwani, mwasikiliti sa Zambezi. Ubulela kuli bakeñisa bunjebwe ni linanga leli zwelapili naiketezi kusa ina feela kono kunga pisinisi ya kulekisa bucwañi kuli afepe lubasi lwa hae.
“Lutaha kwanu ni libyana zaluna kuto ina liviki zetalu ili kuli luto mweta bucwañi kuli lupilele fateñi ni mabasi aluna. Lulekisa bucwañi kufumana pene yakulekisa sico, kakuli hakuna zene lufumani mwa masimu aluna unumwaha bakeñisa linanga. Lufumana cwalo masheleñi akulifela banana kwalikolo ni kubalekela liapalo za kwasikolo. Halubeleki, halulati kuina feela kwahae kusina zelu eza,” neku hatelezi Komba.
Ñata ya bucwañi uilekisa N$20, ili ao Komba ni babañwi ba ba mweta bucwañi babea kwatuko ni mukwakwa kuli baleki bafumane kabubebe. Naize bupi boba fumana kwamuuso bwa linanga kona boba shimba habaya kwa kukempa. Kono busunso kona bobu kataza kakuli bapilela fakuleka mabisi kwabalimi babañwi. Sina pulelo yakale yetwi, “hakuna sa butokwa sesi taha mahala,” nabulezi pili asika talusa kuli pisinisi ya bucwañi haki ye bunolo.
Luya ni banabaluna kwa kumweta bucwañi, mi kuna ni kozi kakuli kuna ni linoha. Lutalimana cwalo ni butata mwa lifolofolo zanaheñi sina linali ni litou. Nihakulicwalo, luna ni kueza cwalo, kakuli kona folupilela ni kupilisa mabasi aluna,” nabulezi. Komba nabulezi hape kuli pisinisi ya kulekisa bucwañi kiya butokwa kwabayahi babapila mwa libaka za matakanyani. Sikiliti sa Zambezi sina ni mandu amañata alulehisizwe bucwañi, mwa minzi ni litolopo. Lintolo ni miyaho yeñwi ya maikatulusezo ni yona ilulehisizwe bucwañi.
Muyemeli wasilalanda sa Katima ya Matakanyani Warden Simushi nanyatezi taba yeo. “Ibile sizo kalilimo zeñata kuli bayahi bapilele fateni, kufita kulibelela feela lituso za muuso. Kumweta bucwañi bwa kuyahisa mandu kamita kukala kweli ya Lungu kuisa Muimunene. Batu babañwi batabela lituwa za bucwañi kakuli mandu ateñi afutumala nako ya maliha ni kubata nako ya mbumbi. Baikutwa hande,” nabulezi.
Induna wa Kanono Bothman Sikute natabile. “Batu ba ba sa beleki ni babashebile bayo mweta bucwañi, kuli balekise ni kufumana masheleñi. Buñata neba sika fumana sesiñwi mwa masimu, kakumweta ni kulekisa bucwañi baleka litino, lico ni kulifela banababona kwalikolo. Babusebelisa hape kululela mandu abona,” nabulezi