Nāti ī ǁōhâ sorode Universitaits Namibiab dis di Skoli ǀAe!khōs diba ǀkhaes ge !gâise ra ai!gû, mîmâidi khoen ra dīdi nē kurib di !Khanǀgôab tsî !Khaitsâb 2025ǁî kurib dis ǁaegu mûmûsa ai!gûsa ra dīse. Nē skoli ge 2009ǁî kurib ai a ǂnuwihesa xun ge 11 ǁōhâ sorode Namibiab māsenxa khoena xu ǁgau!nâs !aromadi !aroma ge !khō!oa. “Nē kurib !nâb ge !gôaba mûmûsase ge ǂharo, khoen ge mûǂgāgu âna ǁōhâ sorode ǀkhaes ǂnamipe a dawas di īǁkhāsib xa ge !aromahese,” dib ge Unams mîgowaba-aob, Simon Nameshoba ge mî, ǁnāpab ge ǂhôamāǂuidi !nâs Unamsa gere dī ǀkhomaǂgandi tsî ǁgamǁaredi nē ǂhabase gere dīhede, ǁîdi nē turaba ge khui!nâ khoen !nâse a ǁgauǂui hîa.
Nē kurib di !Khanǀgôab tsî !Khaitsâb hâkha ǁaegun ge haka Namibiaǁîna ǁîn ǁkhoreb ǁōhâ sorodi ânas Unamsa nî māhesa ge mîmâi tsî nēs ǀkha !gôaba 11 xu 15 kōse ge ǂhākhâi. Hāǀaro rasen ge 25 xa a !nāsa khoena ǁnāti ī mîmâide ge dī, Unams ǀAe!khōs skoli di !âb hîa sorodi ǀkha a dīxūxaban ǀgūǀkhā tsî ǀkhae-aon xoaǂgā!nâs ǂhawega gere xoaǂgā !nâ tamas ka i o !nāsa !gāsasiba nēs ǂnamipe gere ǂgaose. “Mâ mîmâis ǀkhae-aose māsens dis hoas ge, !gâi !ēsa ǁkhāǁkhāǂuisen ra ǀae!khō-aon ǂans !aroma ra mā. Turaxasib hîa ǀhûhâsib khoen ǁaegu ra khâib ge !gâi tsâsiba ra hā-ū tsî !aromas nē ǀkhaegu ǀae!khōs !nâ ǁkhāǁkhākhâis !aroma ra ǀhuru !âs disa ra ǀgaiǀgai,” tis ge Dr Anneli Poolmans, senior ǁgau!nâ-aos, sorodi xa ra !gû ǁkhāǁkhā!âb disa ge mî.
ǀKhaegu nē kurib !Khanǀgôaba xu !Khaitsâb kōse ge hâgu ge ǀnai 27%gu mîmâisa ǀkhaegu dige ge ǂgâxa-ū, hîa 2010ǁî kuriba xu ge ǂgâxase. Universitaits Namibiab dis ge ǂgaoba xu hâ gangansa ǀkhaegu hîa Namibiaǁîna xu ra hāgu !aroma ūhâ, ǁnaetisase Suid-Afrikaba xu ǀgaisa ǂganǀgaub ǀkha ra ǂgâxa-ūs xa. Danasîsenǂuira Dekens, Fakiltaits ǂUrusib Ôa!nâdi tsî Ûitsamaxūn ǀAe!khōs dis, Professor Judith Halls ge ge mî “!Hū!nāsise ra māhe ǁōhâ sorodi di ǀkhaeb ra ǁgausa, Namibiaǁîn ra !hūb ân di ǀae!khōs ǁgau!nâsa ǂkhâ!nâ !khaisa. ǁKhātis nēsa !hūǁîsis di ǂnīsasib tsî ǀgui!nâxasiba ra ǁgausa.
”!Nakaǂnôa Dekens, Dr Felicia Christians tsîn ge ǁîs kurisas di mîǂgāba gere ǂkhâ!nâ. Universitaits ge hoa māsenxa Namibiaîna ra ǂgaoǂgao!nâ, ǁîn ǁkhoreb sorode Unamsa ǀkhaes diden harase ǀaokhoen tsî ǀhûhâsigu ân ǀkha nî ǀgoragu !khaisa.