Xoa-aos: Loide Jasons
NEW ERAB di ╪hôare-aos Loide Jasons ge Omulonga ǁHûi!nâ╪haris di ׀Awemā-aob, Erickson Ndawanifaba xu gere ╪an ╪gao, tarenab ge ǁîb di ǁhûi!nâ╪haris !nâ nēsis kōse omkhâisens !harib ai a sī!nâs tsî khoen di ûiga׀gaugu !nâ ge hâ ׀khara׀kharasendi ╪namipe.
NE: !Nuburose mîba da re tarits as tsî mâǁaets ge a ׀awemā-ao kais tsîna.
EN: Ti ׀ons ge a Erickson Ndawanifa tsî tita ge 1 ׀Hō╪gaeb 2010ǁî kurib dis ai nē beros !nâ ׀kharisi ׀awemā-aose Omulonga ǁhûi!nâ╪haris !ereamsa nî tanise ge tsoatsoa. Nē ǁhûi!nâ╪haris ge a Ohangwena ׀Kharib di !â. Tita ge a ǁkhāǁkhā╪uisa ǁgau!nâ-ao 17 kurin ╪ans ׀kha tsî 3 kuriga ╪Gae╪guis !nâ ge hâ i Mateses tsî ca!nâans !harib ai Oshikondiilongo !Amǁaresa Skoli Oshana ׀Kharib !nâ mâb tawa. Nē !ēsa sîsenū tsî ta ge Omulonga ǁHûi!nâ╪haris di ǁan╪gā-aona ╪gaob !gamsiba xu h gangansa ra mā ǁnā ╪gomgâb hîan ge tita !nâ ū tsî !norasa ǁhûidi !nâ a ǁhûi╪gāde !khais !aroma.
NE: Mâtiko khoena sa ǁhûi!nâ╪haris !nâ ra hâ? Tarena ǁîn a dana ╪hâsin sa ǁhûi!nâ╪haris khoen ūhâna?
Omulonga ǁHûi!nâ╪haris !nân ge Namibiab di 2011 khoen di !gôakhâib ra mîsa !oa 32 500khoen hîa 5 300 omaridi 78 !garo!āde xu hâna ra hâ. Nē ǁhûi!nâ╪haris ge ׀guis khami ī !garo!ā ╪gae╪gui ׀awemā!nan-i tsîna ūhâ tama hâ. ╪Gui !gomsin hîa da nē ǁhûi!nâ╪haris !nâ ra hō!ân di ׀gui-i ge !anu ǁgam-e khoen tsî ûitsamaxūn hoan !aroma. ǁAupexan ge 16 000 khoena !anu ǁgam-e ās !aroma ūhâ tama hâ. ǁNā khoen tsî ûitsamaxūn ân hîa ǁîna ׀gaisase nē mâsib ǁgam-i dib xa !khōhe hân ge 4o !garo!â ǁanǁguigu khoena ǁnā 78 !garo!â ǁanǁguiga xu. Nē !âgu ge ╪gâi׀ons ai Ondobes tsî Oshigambos daob ǁaegu, Ondobes tsî Onhuno daob ǁaegu, Onhunos tsî Ondangwas daob ǁaegu tsî Oniipa ǁhûi!nâ╪haris ╪naogu ai.
NE: ║Nāpab ge hoa!nâ-aixa ╪gom ׀gauba khoen ║aegu hâ ║hûi!nâ╪haridi ╪gi╪go mâisan ra ║hûi!nâ╪haridi hîan ra ╪gom!gâ-aihe ║hûidi !nâde ║hûis ║aeb ga mâtoa o ׀gui sarisa. Mâtits nē ╪âi׀gaub ╪namipe sa beros tsî sa ׀hûhâsib khoen ║aega hâ !gae║ares tsî sîsen׀haosa xoa!ā ║khā?
EN: “Sida ge kaise a ׀gūgu. Sats ge tsēkorobets nē beros tawa nî ׀khī ║aeb hoaba khoena nēpa nî ׀hao-ū, khoen hîa tita ׀awemā-aota tsîna ra ׀awemāse khoen omkhâisens ׀kha !gae║aresa ūhâ ║hōn ╪namipe. Tit age kaise ╪uru tsî ׀gūgu sîsen║areba ti khoen ׀kha ūhâ omkhâisens tsî ║hōn ║îna ra tsâ׀khān ╪namipe. ║Khātin ge ║îna ╪gō╪gae tsî ║khowa-amsa mûdi ׀kha ra hâma tsî !haese ra ╪gō׀au te ti tsēkorobe sîsenni ׀khara ׀khāb ║ga ra ║numisen tin kara mûo, tsî ta ge tita ║nā mînubahede hoa║ae ū!oa tsî dī-ūnu ║khā ta apa ra dī-ūnu.”
NE: Mâ projeknats ge ╪gâxa-ū ׀awemā-aosets ge ║hûihes khao!gâ?
EN: “Sida ge ׀hûhâsib pere║gan!khaiba ge xoa║gui, xawe da ge !hū!â-e ūhâ tama hâ tsîb ge nē ╪âi׀gauba noxopa ╪haweb ai ׀gui mâ. Noxopa da ge !hū!â-i tsîna ra ôa !khau║nuib ║ai!khaiba ׀hûhâsib dise oms !aroma. ║Khāti da ge hō╪gāsa hōs !aroma aitsama sîsen╪nuwibasens projeks tsîna ūhâ, ai║gause khoen hîa kapanana ra ║amaxun, auto ║ā!khaidi tsî ║nān hîa ׀nî hâ xūna ra kurun tsîn N$50 000 kōse hâ marisa a ׀khuwi ║khāse. Nē khoen ga nē ׀khuwimarisa mā-oas ║khāsib !nâ sī hâ ║oa, o da ge ׀nî ׀gauga ūhâ naun hîa ra ╪harugutsoatsoa ╪gaona hui!nâs !aroma. Nē kurib !nâ da ge nē projeksa xu 27 khoena ra hui. Tita ge nē ╪haris !nâ ׀awemā-aose a tsoatsoa, o gu ge !hū daogu ׀guiga ge hâ i, xawe-i ge nē ta ra !hoa ║aeb ai 85%gu Tobias Hainyeko ║Hûi!nâ╪haris diga a tersa, !gōsase dana daoba. Sats ge tsara-e nēpa !aru׀î mû tide. ║Khaisa tamas ka io disi׀gui׀a kilometergu !nūsiba !khō╪gā hâ !âb ׀guib ge Omuvapu !Ganni !nâ noxopa nî terhese ī, tsîs ge tendersa nē !harib ai ׀nai a mā╪uisa nē sîsenna nē kurib !nâ tamas ka io !goaxa kurib !nâ ters ase.”
NE: Nē ╪âi!nâ║guisa projekdi ga a tsoatsoa o mâti kō sîsenga nî ╪nuwihe sîsenosiba gowa׀îs ase? Tsî mâti kō marisa nî mā╪uihe nē projekdi ai?
EN: “Sida ge ║aupexa 30 hâhâ nî sîsenga ׀hûhâsib pere║gan!khaib tawa nî ╪nuwi tsî 60 ║aerob sîsenga projeks di tsoatsoas tawa. ║Aupexa da ge N$5 miljunsa nēpa nî sîsenū. Nē maris ge !hū!âs, !hū!âsa !anubahe tsî ╪hâbasa xūna hā-ūbahes tsî sîsenūhe nî xūna !khō╪gā hâ.”
NE: Mâti di nē projekde nē ║hûi!nâ╪haris khoen di omkhâisens !nâ nî hui tsî ║în ûi׀gauga ׀khara׀khara?
EN: “Hana di nē ׀awe║guisa projekde nî ama kais kara, on ge khoena nēpa xu !gâi!gâba nî ׀ama. Nēs ge sîsenga nî ╪nuwi tsî pere-e khoena ׀gūse nî hā-ūba !nūse pere-e ║ama!gûs ose. !Khau║nuib ║ai!khaib tsîn ge sîsenga ti khoena nî mā tsî ׀gâsib nē xā╪gā nî hâba nî ׀oro׀oro.׀Gôan ge Xrat 7’s ׀khan ga toa, o ׀gapi skolgu ║ga īs !aroma tsēs hoasa ī║khāsib kara hâo !gae-autode ra mātare, ׀naib ║khāsiba a ╪khawusa hîa.”
NE: Mâ ׀nî hâ projekn tsîna noxopa a ╪âi!nâ║guisa sa ╪haris !nâ tsî marina hân a nē ׀awe║guisa projekde ╪nā║nâ kais !aroma?
“Hui!nâs maridi ge ׀nai dītoasase ║goe, sida ge projekn ׀guin ׀kha nî ╪oaxa. ╪Gae╪guis !nâ mâ ╪hanub ׀kha da ge sida ║hûi!nâ╪haris ╪hâsiga nî ׀goragu tsî tā ║în nî sida hā tsî mîma tsēsa nî !âu╪nû.”
EN: Mâna a hoa!nâ-aixa !gomsi sa ╪haris khoen ra hō!âna tsî satsa ׀awemā-aots ase mâ oresats ge hā-ū?
NE:!Gomsib nēpa ׀gaisase hâb ge sîsenosiba tsî ׀gam║îse HIV xoxorosa tani hâ khoena. ║nāpa xu ra saon ge ׀ubu׀hubusenxūn tsî ╪auxûiba hî׀hurus, tsî ╪khuwib tsîna.