Ngoloneya mupe woshitukulwa shaHangwena Sebastian Ndeitunga okwa indila ovakalimo vomoshitukulwa shaye opo va pate manga eekamba, va ninge mhuku ndede litetuka manga eelu inali ya shaashi shiyenga oya tameka oku a tilashi.
Eshi okwe shi popya pefimbo a li ta lombwele Kundana nghee ombelewa yaye ye lilongekidila efundja olo tashi dulika li kale ko ngeenge oku na omuloka ngaashi wa tengenekwa. Ndeitunga okwa ti ove linyika komilungu nokangudu kokuyandja omayakulo opaulumomhumbwe shoshitukulwa mokulilongekidila efundja ile eyelu loludi keshe ngeenge ole ya.
Okwa ti momutumba wavo ove li pa oinakuwanifwa, oyo ve na okulipyakidila nayo. Imwe yomoinakuwanifwa ookansela vati va tofe mo nokushangifa manga pepi eefikola oshoyo omaumbo aa haa kala mo nai kefundja. Ndeitunga ta ti vamwe ova pewa oshinakuwanifa shokukonga eenhele apa tapu ka tulwa ovanhu ava tava ka yelulwa nokudika eetenda oshoyo omalongekido oikulya okutya otaa ka enda naana ngahelipi.
“Shaashi efundja meedula dihapu unene ola didilikwa hali dilile poushiindalongo wetu poAngola, onda tula po yoo omalandulafano peenhele opo va kale tava londwele epangelo laNamibia kutya omakufikufi omeva otaa ende naanaa ngahelipi, opo tu kale tu li ohanda nokulilongekida manga inali tu fika,” Ndeitunga ta ti.
Okwa twikila kutya otava ka yandja yoo eetundi oshoyo ounongo kovanhu nghene ve na okukala ve lilongekidila efundja, unene tuu ava have lihange tava tembuka, ile tava tauka kefundja. Ndeitunga ta indile aveshe ava hava tauka efundja va kale yoo ve lilongekidila okutumba ngeenge omeva okwa panuka mahapu. Okwa ti natango ove lilongekida yoo okukumaida ovanhu komaupyakadi aa ha eya nefundja, oshoyo oku va xunga omwenyo shaashi vahapu ohava kala va denegwa unene pomitima.
Kansela woshikandjoololo shEngela Erikan Hainghumbi okwa ti Engela osho oshikandjohoololo hashi kala nasho sha dengwa kefundja neenghono, nongeenge tashi ya pomalongekido efundja vati okwa li a shangela ombaapila i na sha neemhumbwe dokukwafa efundja moshitukulwa ashike fiyo opapa ina nyamukulwa.
Hainghumbi okwa ti mombapila okwa tumbula kutya ova hala okutungilwa eenhele domataulukilo pefimbo lefundja da yuka ngeno peefikola da fika pomuwoi, ndele kape na eshi pa ningwa fiyo onena, loo efundja vati ola pita ko ngaho.
Okwa ti ngee tashi ya pomalingekido efundja olo ekwafo lotete tava pumbwa.
Ngoloneya waMusati Erginus Endjala okwa ti voo kOmusati navo efundja ngeenge ola ka ponoka ko otali va fiye ve li ofika shaashi eemwiya ove di dula mo nale.
Okwa ti peenhele apa hapu hada omeva unene eendjila edi hadi pate konyala vati oda tungilwa nale eepate, omo dihapu da pwa nale okutungwa, doo dimwe odi li metifa nodi li pokupwa.
“Eefikola edi hadi kala da pata shito kefundja kandi wete lela tadi ka pata shaashi oda tungilwa eepate, novanafikola ova teelelika va ka kale tava longifa eepate odo,” Endjala ta ti.
Okwa twikila kutya natango ope na ondungediladilo yokushakena novakwashiwana opo ve linyike komilungu, voo va tule po omayakulo aa va diladila ngeno okukwafa nao, loo epangelo tali pula komesho. Okwa ti ota indile ava ve na elalakano lukutunga omaumbo meeshana vehe shi etekele ngaashi ava ve li mo nale, ndele nava kendabale va ka konge omaumbo e li komutunda opo ashike itava ka mona oixuna yokutembuka mbali luvali.
Okwa weda po yoo kutya natango moshitukulwa omu na eembautu dokuvatela efundja nande inadi wana lela, ashike vati otadi vatele yoo apa tadi dulu.
“Natango otwa teelela yoo ombelewa yomupilima i ke tu vatele apa tai dulu, opo tu vatele ovanhu apa hatu dulu,” Endjala ta yelifa. Ngoloneya waShana Elia Irimari okwa ti Oshana nasho oshe lilongekida kuhe na vali. Okwa ti ovakwashiwana ova tunga nale omataulukilo peenhele dihapu apa hapu yada omeva, va ningila efundja eshi tali ka ponoka ko. Okwa ti eenhele dimwe oda tunga yoo omatungo e li koshi yedu, oo ehe na kutya omeva vati otaa piti mo ngahelipi.
“Natango otu na yoo omufindalandu twa tula po nghee tu na okuxupifa ava tave ke lihanga oihakanwa yefundja, fyee tu tale kutya ohatu ke va xupifa ngahelipi,” Irimari ta ti.
Okwa ti ota indile ovakwashiwana vaShana va tameke okulonga omapya avo manga pepi.
Ava ve na oipeleki momaumbo navo nava tameke yoo okuhakela omeva voo va dule okupungula va ningila oshikukuta nenota.
“Eendungu nado nadi efiwe di hade omeva, opo ovanhu va dule oku ke di longifa,” Irimari ta ti.