CHINCHIMANE – Myandanda neba kamuhezi kwa Chichimane, muleneñi wa Mulena George Simasiku Mamili VII wakhuta ya sizo ya Mafwe, kuyo tabela mukiti wasilimo wasizo wa Lusata. Kubao nekuna ni sicaba sa Mafwe ni mishobo yeñwi mwanaha kaufela ni kwanda’ naha. Mwa manzwi ahae Mamili naize mukiti kibuikuhumuso bwa sicaba sa Mafwe, kakuli ubabaza swalisano ni tamahano ni misho yeñwi. Nahatelezi kuli kuna nitokwahalo yakuli babanca ba utwisisa litaba zene ezahezi kwamulaho.

Mamili naize ubilaezwa kilinanga leli zwelapili, ili leli taselize sicaba ni limunanu mwasikiliti sa Zambezi. Kutatulula taba yeo nakupile mubuso kutalima taba ya “kuankufisa kuyepa liliba kuli kufumanehe mezi akenile kwalibaka zetaselizwe,” hamoho cwalo ni “kekezo ya lico za limunanu, kungelela cwalo ni matirakita akulimisa.”

Naekelize kuli bakeñisa linanga lifolofolo zanaheñi sihulu litou litisa kozi kwa maino abatu. Kacwalo nakupile mubuso kutalima ni kufukuza nombolo ya lifolofolo. Khuta ya Mafwe nekupile hape mubuso kubona kuli utahisa lipatelanyana kuli bupilo bwa batu babapila mwalibaka zamatakanyani bumbweshafale, nakupile cwalo ni tahiso ya mulilo wamagesi, sina buñata bwa batu habapila mwalififi. Nakupile hape mubuso, baeteleli ba sizo ni sicaba kuzamaisa liketisa ka kozo la 27 Njimwana.

Mubakweli Ngambela John Mutorwa, yene amemilwe kuba sibuabui wabutokwa kwa mukti, nafile mamela kwa bayahi banaha Namibia kuli habatabela mikiti ya sizo basike banyinyifaza lizo zababañwi. Kanako yeswana naitumezi kwa Khuta ya Mafwe kaku ezanga mukiti wasizo wa Lusata, kakuli ukwalula nzila yakuli babanca baitute sizo sabona. Nahatelezi kuli mikwa ya sizo ni milao lina ni kubukelezwa kakuli lifa babanca zibo ni zibahazo mwanaha.

“Haiba inge lusa tokomeli kubabalela lizo zaluna, kulatelela lizo zaluna ni kushimbululela zibo yeo kubabanca, nimisepisa kuli babanca, lusika lolutaha, haluna kuziba koluzwa,” nekubulezi Mutorwa. Zeo halili cwalo Mubusisi wasikiliti sa Zambezi Lawrence Sampofu naize naha Namibia ikola kozo ni buiketo mwanaha bakeñisa kuli iamuhela lizo kaufela mwanaha. Naize Kozo iswanela kubukelezwa katokomelo kakuli kiya butokwa mi kutata kuilukisa hailobeha.

“Kimwalikezahalo zetuna batu bakona kukopana kanako yeswanasina ye kuikola miselo ya sizo saluna ni zwelopili ya sifumu,” nekubulezi Sampofu. Mulena waMahereo Hoze Riruako niyena nali kwa mukiti. Nalumbile sicaba sa Mafwe ni bayahi basikiliti sa Zambezi kakukumalela kwa sizo. Naekelize kuli likute lene libonahala kwamukiti la swanela kukopiswa ki likhuta zeñwi za sizo mwanaha. Namemile Mamili kwa mukiti wabona wasizo oezahalanga mwa kweli ya Sikulu kwa Okahandja.

Mukiti wa Lusata utabelangwa silimo ni silimo kuzwelela hautahiswa ki mulena waMafwe sapili Richard Muhinda Mamili V, katuso yamulikana’ hae Andrew Matjila kasilimo sa 1981. Matjila ni Muhinda batompwa kisicaba sa Mafwe kamulelo wo, li otisanga babanca hamoho kuto kuikola ni kutabela sizo sabona. 

Katuso ya Matjila, Muhinda ukile atahisa mulamu wasilena, ili teñi mukiti ufumana libizo la ona. Mulamu wasilena kiwa mulena ya zamaisa Mafwe, mi ufiwa kumulena ya latelela. Hañwi mwasilimo nako ye haitaha, mulamu one ubetilwe falunaka lwa tou unanulwa mwahalimu kimulena kulibatu kaufela babone. Mulamu uyemela swalisano ni kozo mwahala sicaba sa Mafwe.