Auleria Wakudumo
Oshikondo shoimuna melongelokumwe nouministeli wounamapya osha lopota etukuko lomukifi weenghambe hali ufanwa African Horse Sickness moshitukulwa shaKhomas, Otjozondjupa, Hardap, Omaheke, nomoshitukulwa shErongo.
Omunambelewakulunhu moshikondo shomayakulo oimuna Dr. Johannes Shoopala okwa holola kutya omukifi owa tukuka moWindhoek, Okahandja, Otjinene, Omaruru, Gobabis osho yo moMariental.
Oshikondo shomayakulo oimuna osha fatulula kutya omukifi weenghambe ohau etwa keembakiteli donhumba ashike ihau tandavele pokati koinamwenyo. Osho sha hala okutya, onghambe nonghambe itai dulu okutandavelifa omukifi ou pakwatafano.
“Omukifi ou ohau tandavelifwa koculicoides midges. Ohau nghundipaleke oilyo yokufuda,” Shoopala ta ti.
Shoopala okwa holola yo kutya omukifi ohau tongololwa ngeenge onghambe i na omadidiliko taa shikula: omukolo, oitumba yakula kolutu longhambe, oupyu nenina meyulu.
“Omadidiliko aa otaa dulu okueta efyo loshinamwenyo. Eepelesenda 70 da kwatwa komukifi ou otashi dulika di xulife,” Shoopala ta ti.
Opo ku kelelwe etandavelo lomukifi nokukwashilipaleka eameno loimuna, oshikondo shomayakulo oimuna osha holola kutya otashi ka tula moilonga okatendo koundjolowele woimuna, okatendo kotete ko-2011 okutula po eendjidikila tadi shikula.
Omalinyengo eenghambe neendongi pokati keenhele odo da didilikwa da tukuka omukifi ou otaa ka kalekwa manga. Oimuna tai ke linyenga otai kala ya vendwa noi na oumbangi kutya kai na omadidiliko omukifi.
Oovene veenghambe otava indilwa opo va kale va tunhila eenghambe davo nomuti woAfrican Horse sickness.
Omaudano nomafiyafanepo eenghambe shilindi manga.
Kape na ou ta ka pitikwa okulanda ile okukufa onghambe okudja koshilongo shi na omukifi wa faafana.
Ovakwashiwana aveshe moshilongo navo otava kunghililwa opo vaha shinge eenghambe ile eendongi inashi pitikwa unene moitukulwa omo mwa monika omukifi ou.
Ovanafaalama veenghambe otava indilwa opo va lopote omadidiliko omukifi moimuna yavo koshikondo meendelelo.