Oshana sha tyapula Oshipe

Oshana sha tyapula Oshipe

Elelo lyoshitopolwa shaShana opamwe  noshiputudhilo shopombanda University of Namibia yOgongo, oya li ya longekidha oshiindingili shokomumvo shOshipe kuEngombe moshikandjohogololo shUuvudhiya mehuliloshiwike.

Ngoloneya gwoshitopolwa shaShana Hofni Iipinge esiku ndyoka okwa kumagidha oshigwana shi itule mo mokulonga iikulya opo shi kandule po ondjala moshilongo.

“Nuumvo otwa gongele ootona hamano nomakunde ookilogalama 310,” ta popi ngaaka.

Ta ti, okukandula po ondjala ongele ashike oshigwana tashi longo iikulya yawo yene.

Iipinge ta ti ngaashi sha tseyika nawa oshipe moshigwana shAawambo oshinima sha simanekwa noonkondo, sho osho wu wete aayilongi taya ulike omilandu nomalandulathano giinima ya yooloka ngaashi okutsa iilya yoshipe.

Aalongi ya yooloka oya fatulula nawa kutya iilya yoshipe oyi na okutsuwa nomuhi omupe, ontungwa ompe nongalo wo yawo ompe.

“Oshipe kashi shi ashike iikulya, ihe shoka omuthigululwakalo ngoka gu na okusimanekwa, sho osho shoka twa ningi oshipe nena opo aanona ya vule okuuva ko nokutsikila na ho monakuyiwa,” taya fatulula ngaaka.

Omuthigululwakalo

Natalia Kawushiweni Nathanael gwomimvo 94 momukunda Onaanda moshitopolwa shaShana okwa hokolola nkene aantu taya kanitha eyitaalo lyomuthigululwakalo omolwontseyo kaaye na kutya ogwa simana. 

“Inamu dhina shoka mwa adha ko nale, ngele taku popiwa kutya, ‘pamuthigululwakalo’ simaneka shoka tashi popiwa,” ta popi ngaaka.

Omuthigululwakalo ogo omaukwatya gomuhoko gontumba, gwi ikwatelela kelaka, eyitaalo nomayihumbato gawo, iikulya, omizalo, iiyimbo, nosho tuu. 

Ta popi ta ti, muuyuni muka tu li, kamu na nando ogumwe e na uuthemba okudhina nokuteyagula po omuthigulwakalo. 

Aantu moshigwana oye na omithigululwakalo dha yooloka nonando yimwe yomuyo ya faathana.

“Ngashiingeyi otandi popi esimano lyomuthigululwakalo gwAawambo,” ta ti ngaaka.

Nathanael ta ti, omuthigululwakalo oshinima sha simana kOmunamibia kehe, oshoka otagu dhana onkandangala onene momulandu gwopambepo, okuya pamwe nokutseyathana, taya igililathana nokuulikilathana ongushu yomithigululwakalo dhawo.

Ta popi ta ti, Namibia omuyamba pamuthigululwakalo, e na omaudhano ga yooloka, iihongomwa, oomusika, omayimbilo, iikulya, omagumbo nomizalo dha yoolokathana.

“Pethimbo lyopaife oto adha aanona anuwa itaya li omboga nenge oshithima niigali.Omunona anuwa ke shi okupopya Oshiwambo omanga aakuluntu ye ayehe Aawambo, shoka otashi ti ngiiini,? ta pula ngaaka.

Ta hokolola ta ti  pethimbo lyuukoloni , aakolonyeki yetu oya li inaya hala omithigululwakalo dhetu, noya li ya kambadhala ngaashi taya vulu oku dhi teya po.

“Aakolonyeki okwa li ya kondjitha oku tu itaalitha kutya omuthigululwakalo uupaagani, kashi shi uukriste, ihe otwa dhama oonyala mevi kutya itatu ekelehi eyitaalo lyetu,” ta popi ngaaka. 

Nathanael okwa ti, ethimbo uukoloni wa hulu, opo mpoka Aanamibia ya hangana nokutsikila okutumbaleka nokusimaneka omuthigululwakalo.

Omukulupe niitya yahugunina okwa ti omuthigululwakalo nagu simanekwe moshilongo muka, opo Aanamibia ayehe ya pange esimanekathano, ewuvaneko, uukumwe wopayitaalo nuukumwe wopashilongo ashihe.

Omulilo gwoshilongo

Aluhe ngele taku ningwa iituthi yontumba yenyanyu, ngaashi oohango, omavalo, omashasho nosho tuu, Aawambo ohaya hanga omalovu giilya, ongomuthigululwakalo nomulilo goshilongo.

Selma Shoolongela gwomimvo 45 momukunda Ehafo lyaKandenge moshikandjohogololo shUvudhiya, okwa li a fatulula nkene omalovu giilya haga hangwa, nokufatulula esimano galyo.

“MOshiwambo omalovu giilya ihashi vulika ga kale kaage mo moshituthi shontumba. Omanga iikunwa yopailumbu inaayi thika mo muka, otwa kala hatu kutha po enota niikunwa yetu yOshiwambo,” ta fatulula ngaaka.

Ta ti, oye na iikunwa ya yooloka ngaashi oontaku, omalunga, omagongo, oshinwa niikwawo oyindji oya gwedhwa po owala.

“Omalavu giilya oge na omulandu nkene haga hangwa, nongele owu na omutse omukukutu, ito ga dhungu,” ta popi ngaaka.

Ta popi ta ti osha simana ngele oshigwana tashi tsikile okugwanitha po nokusimaneka omuthigululwakalo, oshoka ogo omulilo gwoshilongo.

-vkaapanda@nepc.com.na