Otjiwarongo
Oritjavari tjiyari 11 otjari omazemburukiro oyetja 111 yOvita vya Hamakari Ovaherero kombanda yo 80,000 nawina otjimbumba otjinene tjOvakwena tji tjaÞa mo ngaro ondjaukise iyovahuure Ovandoitji ovahina mbinÿu komutima.
Ovaherero kehi yOmuhona Vizembua wErapi Rotjiserandu nOuhonapare wOmbazu wOvaherero vazemburukire eyuva indi muno okuzemburuka ozombanga¿e zovakuru vawo nÿawa no kuraera ouye no zondekurona kutja ohoromende yOvandoitji yatjitire tjike komuhoko imbwi kutja oma kuruhungi inga aye hazemi no ku zenga.
Eyuva indi ra zemburukirwe no ma kawondjero mo mivanda okuza mo maturiro inga Orwetoveni okuyenda ko nditiviti yotjihuro no ku yaruka kOrwetoveni nu munao ayenana ombango onyingi yovature. Ihi otjina tji tjatere kove tjisembamise. “Ozosewa nai zetumbwa, nandarire ohoromende yetu itjita nao, hapo ohoromende yOvandoitji mayiutu rune okuuta okutumba ongarate ozosewa zovarwe vovita vayo tjimuna oo Schimming, Dedig, Engelhardt, von Benheim, okutamuna tjiva vao ouÞiÞi kotjike uriri,” Seadog Kuhanga wapura. Kuhanga omuture wa Tjiwarongo ngwa karere norupa mo mazemburukiro weyuva indi. Eye mazeri kutja ohoromende yehi rOvandoitji mayiutu okuripurira keningira rOvaherero nOvakwena rotjisuta ku katjotjiri tjinene no ku hina enyando.
Eyuva indi ra patere no ma tarero wo zo nÿengura no vinjoko ohunga nOtjiÞiro Otjindjandja tjOvaherero nOvakwena okuza mo 1904 nganduu mo 1908 mOrwetoveni. Ohamakri pu pari ovita imbio oviseinina kuna ovarwe veho rohuurire rOvandoitji iri ape ozokirometa esere okuza muno.
Otjitjitwa ihi tjari atja tanderwa omayuva wo ma suviro inga mOkakarara ozombura azehe pu tjikara posya ape yekuritjaka¿a ovitjitwa vyarwe tjingevyo vyo tjiwa¿a tjimuna omazemburukiro wa Tjihenda nawina omayambero wa Kahandja ngeri mo ma yuva wo ma suviro inga. Ondando ya ma zemburukiro wovita vya Hamakari oku kondonona ozongaro, omikambo novitjitwa ovihina mbinÿu komutima mbya karako eyuva indo indu ovimbumba vya varwe vouhonaopare wo huurire yOvandoitji tji va zepa ovarwe vo monganda no mihoko vyao.
Omazemburukiro inga tjingetjo koruseinina ya tanderwa oku popa ovameme vozoveta kutja eyuva indi ri ririsiwe eyuva ro kusuva rehi arihe nawina kutja ovitjitwa ongondoroka naro vyute okuhongwa kovahongwa mozonganda zo ma hongero. Tjingetjo wina ya tandwa okuyandja oruvara kozokomiti zOtjiÞiro Otjindjandja mo ngondjero yazo yo Tjisuta. Komurungu oku nyomona ondjesirasaneno mo tjiwa¿a tjehi arihe na wina oku huhumi¿a no ku tutumuna ovimbumba no vi wa¿a mbyai hamwa kutja virire orupa tjiwana atjihe tja Namibia moupapi nouparanga watjo. Wina oku konÿonona ko ku tja Otjitiro tja tuÞa vi kwimba mberi mo Namibia nganduu kozondekurona nÿeri momahi wozonganda. Koruseinina oyo wina ya tandwa oku paturura omeho waimba mba tunwa no ku vesambamisira otjirondero ku ma verondere.
Ombura ndji maiyende ova sembamise vatye omazemburukiro otji mbwandwangoma ngu ma yeraura ovandu okuza kovihuro nomahi yarwe poruveze ivta puvya rwirwa, Ohamakari.