Windhoek
Likwambuyu wa Njimo u filikanyizwe ki kekezo ya cwanunu kwa teko ya lico za bubeke ni likuhu ki ba Namib Mills ni balimi ba likuhu mwa Namibia la Mubulo.
Namib Mills i ekelize teko ya bupi bwa mbonyi, bupi bwa buloto, mauza, pasta polana ni pasta king ka lipesenti ze ne, kamo lipesenti ze supile lilimbaketilwe fa teko ya likuhu. Mbonyi, Pasta ni kuhu ki lico za kamita za bana ba Namibia. Namib Mills i kashelize mafosisa kwa muso ka kukambekela mutelo wa lipesenti ze ketalizoho fa halimu a buloto, mbonyi ye sweu, ni ze pangiwa kuzwelela kwande a naha. Kwa mulaho mutelo neubanga pesenti ilimwi feela.
Likwambuyu wa Njimo, John Mutorwa u ize, “likekezo za lipesenti ze ne ka kulibapanya ni mutelo a linyalisani. U ize, likolo likupile ba likayo kufa sepiso ye tezi, kuli haiba muso u kukutiseza mwa mulaho mutelo, kikuli nibona bakabe bakutiseze teko mwa mulaho nji? Ba likayo ba hanile kufa sepiso ye cwalo, kamo seo sisupa kuli nihaike kuli muuso u kutise mutelo mwatasi, teko haina kukutiswa mwa mulaho, seo sitatisa nyandiso kwa baleki ka teko ye pahami. “Likolo likolwisisa kwa pulelo ya ba likayo ya kuli, likekezo za teko ya bona litisizwe ki mutelo o pahamisizwe fa lico za bubeke,” Mutorwa u talusize cwalo, kualabela kwa patalazo ya ba Namib Mills. “Likekezo za mutelo nelibeilwe kufa tikanyelezo, kalibaka lakuli balimi ba lico za bubeke ba mwahali a naha neba lifa teko ye pahami kubapanya ni bao baleka kwande a naha. Ki kwa butokwa kubona kuli a ki balimi ba mwahali feela ba bafiwa pukelezo, kono ki kusileleza misika ya Namibia kusa ba mayumbelo a zezwa kwande a naha. Ka kufa mutala kwa kekezo ya 17 pesenti kwa teko ya mbonyi mwa Yowa ni 4 pesenti ya cwanunu fa, u tiselize kuli lika zemwi zeswana sina babeleki ni mulilo a lisika ekeza ka palo yeswana kukona kuba ona mabaka a tisize likekezo ze cwalo.
Ba Namib Mills ba ize, lingambolo mwa hali a likolo la Njimo, Mezi ni Mishitu kuamana ni kukutiseza fafasi mutelo nelisika tiswa kabunako, kukutiseza mutelo fa 1.4 pesenti mwa nako ya kutulo ya silimo kualabela kwa linanga.” Sepiso ye tezi nefitisizwe ki likolo la njimo kwa balikayo mwa Namibia kusa ekeza teko ya libyana mwa nako ye sasialezi ya silimo, kamo nekulumelelanwi kuli mutelo u kutisezwe fa 1.4 pesenti,” ki kamo sibalehela sitatimende sa ba Namib Mills. Teko ya bupi bwa buloto ni pasta nekutezi fa fasi mwa Kandao silimo se, kamo buloto nebukutezi fafasi ka 10 pesenti, pasta ka 5 pesenti. Teko ya bupi bwa mbonyi nepahamizwe ka 17 pesenti ka libaka la linaka mwa linaha za mbowela wa Africa ni lico ze ne lisinyehile.
Kakuya ka Ian Collard, munoli yo muhulu wa Namib Mills, teko ya mbonyi ye sweu i ekelize ka 60 pesenti mwa likweli za kwa mulaho ze lishumi ka zepeli kamo inge kuna ni linanga. Kukopanya kekezo ya mutelo kuze lekwa kwande i tisize kuekeza kwa liteko, a talusa. “Pilaelo ku luna ki muisilingo wa muso mwa tutengo twa kwa mukunda. Lingambolo a lipetahali ka kabunako ka mokuswanehela kubela, likatulo za muuso lilufa butata kwa musebezi wa luna ni litifo,”a talusa.
“Mitelo kikale i lufa butata kwa kuipapata fa misika ya kwande. Polana Pasta i lekiswa kwa Zambia, Angola, South Africa,” kwa talusa Collard. Namibia i leka buloto kwande a naha yesafumanehi mwa naha. Licalano za buloto za konahala mwa sikiliti sa Hardap kabaka lakuli kwa selaelwa. Balimi ba likuhu mwa Namibia neba kambekezi 7 pesenti fa teko ya likuhu mwa Lungu 2014 mi ba patalalize kekezo yemwi ya 7 pesenti la Mubulo. Balimi ba likuhu ba Namibia bali, a ba fumani nambekelo kufitelela 7 pesenti fa teko ya bona ku babaleka kulekulula. Sina a kufumaneha kuli libyana ze, litimbile milala fa misika ya lifasi, kamo teko ya lifasi i bonahala kusa chincha, teko ya mali a Namibia kwa mali a kwande, afi baleki ba Namibia mayemo sakata, ku bulela linjimi ba likuhu.