Otjovazandu tja hitwa nozohiva

Home Languages Otjovazandu tja hitwa nozohiva

Otjovazandu

Oritjatano ngurova omatemba otja tji mayenda yenda okuza kotuta peke peke tuehi ra Kauakovere wo Zombwa za Kuzema, tjandje omusema mo Tjovazandu wa sirire.

Tjandje otjirongo ma tji nyangatara. Omiriro via yaka ma viteme. Mo nÿorera youÞuku vyarire ombatero kondjerera ohapo yo vi munine vyo tjihuro ihi, tji tjiri otjihuro ohongora tjo Karukondua kOmatoororero ka Tjombinÿe. No ngurova indji omusema kawari awa sirisiwa otjina tjarwe pendje no vi tjitua vyombazu. Omuhiva noutjina. Nangwari tjikwaterwa katjiranderwa otjiwana tja Tjombinde nu tjandje mberi kohonga woutjina nomu hiva imbwi tjandje omitanda. Otjo tjiri omayuva wo ma suviro ngazuko Otjombinÿe tja hitirwe nozohiva tjinga omwatje wa Ngaruka otja tjinga ee rihungirira kutja  otjiwaøa ihi pu ma tjikaÞira eye notjimbumba tje opu mavekaÞira wina. Tjandje vari imbwi oupuka wa hirara pi wa kutirwa.

Ongurova indji ya Ritjatano otjiwaøa pomiriro peke peke otja ko zonÿero peke no zo mbango peke otja koviwondo pep eke, opu tja tokererwe ama tjiri ombori no ku hungira awa nyoro. Tjandje kaa ngaa imba ovasekirise veri kombanda yozo nyungu oku yakura ovayenda no vipwenewa noviriwa noviriøine peke peke. Otjotjiri nangwari tjandje omukandi. Tjitjari erero mo Kahandja pomukandi womwatje wa naa mukandi tjandje tjayarukire po rukwao pomukandi womwatje wa hia Kavari Kaengombe  yongombe yao ndjatezera omutena  nai ha kakonda okarora.

Tji tja tuisirisire omusema no ku yeta ovimbumba muno yari omatwirisiro wOmbara Boas Roree Eliphas TjingaeÞe ngwa tuwirisirwe otjombara oitja tatu mo ma kuruhungi wehi ra TjombinÞe. Eye waya rukire po ombara otjitambyona, Tumbee Fanuel Tjombe, gwatire ombura ndjazuko. Komurungu wa Tjombe kwari Eliphas Tjingaete, ngwari ombara ondenga ya Tjombinÿe okuza mo 1972 nganduu mo 1993 tjaÞa.

Ngwari no tjiungura tjo ku twirisa Ombara Tjingaete yari Ombara Berthold Tjiundje ngwa tjere okuyaruka morukarorwa eye kena ovyomenge mbimayenene okumupa nu tjingetjo wina omake we kama ya puke oku yeyenana okuyembeka kotjiuru tje munao otje mupere omake hambombari mumuna muwo rorusuvero, onÿarasaseno, ondjindasaneno, ohange, nondjesirasaneno otjovinenge ouhonapare we mbumauso oku kongorera. ™ Ami Boas Roree E. Tjingaete, naim meyanisa kutja merire omutakame kozoveta azehe zo mbazu zo uhonapare w’Omananeno wo Vaherero no vandu avehe mberi kehi yo mananeno wandje, nu wina meyanisa kutja mekurama nokuÞakamisa ozo veta azehe zehi retu o Namibia otja pu meene,∫ eye wayanisire nao moruyano ndwatjitire komrungu wa Tjiundje naiho otji kumutundu tjo tjiwaøa tja Tjombinÿe na wina ovaheøendu peke peke mu mwari Ombara Otjitambi yOvaherero, Vekuii Rukoro, Ombara Otjitambi yOvambanderu, Karikondua Aletha Nguvauva; Ongooneya ya Kavango kOutjiro, Onongo Samuel Mbambo, epanga enene ekuru rOmbara TjingaeÞe; okanepo kOndjuwo yOzoveta, Asser Mbai; Orata yOkarukondua kOmatoorore ka Tjombinÿe, Karii Marenga novanane varwe peke peke vombazu okuza komahi peke peke tjimuna Otjinene, Okondjatu na Puwo.

Okuza no ku yanisa Ombara TjingaeÞe otja twiiro omunwe kembo koruyano indwi. Tjazire no ku yakura no kutja ndoondoo kova nangwa peke peke mbazuvire ko ma kwiiro, Ombara TjingaeÞe otjeyere kehungi re etenga otjombara ya Tjombinÿe. Watjere okuza ko Kahandja eye paka zuvire oruroto rwo Mbara Otjitambi Rukoro ohunga nomekurisiro wotjiwana, tjingetjo eye mo Tjobminde onduri oruroto rwe ndumaroto. Watjere karu roto rwe omwini uriri nugwari onwari oruto rOmbara Otjitambyona. Watjere ndoondoo kOtjirata tjOmananeno wa Tjombinÿe  ko ngamburiro mbu tja raisa muye nawina ko maunguriro kumwe. Tjingetjo wina kotjiwaøa tja Tjombinÿe eye tjehina kutjiwa kutja muye tjamuna mo tjike natja ngahino ™otjihuze tjitjahorekwa∫.

TjingaeÞe matja pendje no ru roto nambano ondjira ngunda iri komurugnu nu nambano otjiungura oo kuuta ku ka tjotjiri. Mutjo muna okuroporora eke rohange ku kangamwa no ku hina okuta ovandu komirungu natja otjo mundu wa muhona eye nguhapatere rive pendje, eye kena nguma patere pendje wina. ™Ngatu rihonge oku hupa pamwe otjo vangu nomarumbi poo matuzengi pamwe otjomayova,∫ Ombara Tjingaete watjere nao nomambo ngatenene omupuyke mousemba wovavatumisiwa ovazoozu mo America, Onongo Martin Luther King. Natja munao eye otji maroporora eke re.

Komekurisiro watjere matara momahongero natja ndoondoo kovyuru vyo tuveze two mahongero ko ngondjero ndji vyakara nazo oku yerurura omahongero natja ngunda aperi nao otjiwana matjihepwa oku ungura puna ozomiÞiri. Watjere wina mayandja ombango kOtutuombo nOvikunwa tjinene kovinamwinyo narakiza wina otjiwaøa okuhina oku nyekerera ovasyona amatja otjiwaøa matjihepasana omapenda novingundi mena ro kutja ndoovazu otjo katjina kutara kovingundu otjo otjini wina matji ngundipara. Matja otjiwana nga tji kurame pamwe mena rokutja tji tja kurama pamwe matji zikama nu ngwari tji tja haøika matji rihavere.

Ombara Tjingaete matja ourunga wovinamwinyo mauso oku rwisiwa norusuvero kutja imba ovanauhepe ave harire ovapunde nungwari vekare no u pupurukwe woku ningira tjive na ouhepe. Matja otjikariha omututo womitjise  nonÿiro no tjeri otjina eye tjima hungama. Matja ma handjaura ohange norusuvero pendje na Tjombinde koviwana avihe na tja ousemba ukarerera nu ngwari pupehina ousemba otjiwana tjikara nonyengo. Koruseina matja eye mananene otjiwaøa tja Tjombinde ku Muhona.