BAO BA BEILE MIBU MWA MAKWAKWA BAFILWE MAMELA
TSUMKWE – Muinasipula wa Katengo kakabona zamubu wa sichaba mwa sikiliti sa Otjozondjupa (Communal Land Board) Jeneath Kuhanga la Bubeli u ize, Makwakwa a potoloisizwe mibu isi kamulao mwa Wiko wa Tsumkwe a tatatuluwa isaho mwa kweli ya Lyowa.
Kuhanga ni sikwata sa bochaziba babazwelela mwa Likolo la Mubu ni Buino nebabile ni mazazi amabeli kuzamaya babatisisa mwa libaka zeo likulubelwa kubeiwa mwa makwakwa ili kwa sibaka sa Wiko wa Tsumkwe. Lipatisiso nelitatekile la Mubulo ni kungula la Bubeli. Mwa lizazi la Mubulo feela, nekufumanehile kuli makwakwa a mashumi a malalu ka ilimwi (31) ao anabeilwe isi kamulao nayahuluzwi kibaňi baona kabubona feela mwa silalo sa Omatako. La bubeli palo yeo nesezo yema fa mashumi a malalu ka a supile ka ilimwi (38). Palo ya a supile ana ekelize ku a nayahuluzwi nafumanehile mwa sibaka sa Janju. Kuhanga u ize, ba Katengo Kamubu wa Sichaba ka Otjozondjupa kasasweli lipatisiso za kuziba baňi ba makwakwa ao asika yahululwa kale mwa silalo sa Omatako ni Janju ili kuli bafiwe maňolo. “Ba tafiwa mazazi a mashumi a malalu kuli ba be ni nako yakufitasa mabaka a bapaleliswa kutatulula makwakwa abona. Kacwalo kusana nimusebezi o saswanelwa kuezwa kiba Katengo ka Mubu wa Sichaba pili lizazi lamafelelzo liisaka fita kale silimo sesitaha mwa kweli ya Lyowa (February),” a talusa. Kuhanga natalusize kuli musebezi wa lipatisiso u zamaile hande, kakubulela kuli neli hande kuli ba Kantengo Kamubu wa Sichaba wa Otjozondjupa baiponele kasibili ka zalizwelopili ze ezahezi ni kuli batusehe kwa kuhupelela zeswanela kunga sibaka. Ba Katengo ka Mubu ba libelezwi kuba ni mukopano mwa kweli ya Muyana (August) haitaba ni mazazi a mashumi a mabeli ni mazazi a supile ka lililimwi (28) kuamana ni makwakwa asika yahululwa kale, mi lutabe luikambotile ni Ofisi ya baelezi ba Mulao ba Muuso (Office of the Attorney General) kaza taba ye.
La Mubulo, batu ba silela basepisize Kuhanga kuli makwakwa abona atabe ayahuluzwi unumwaha pili kweli ya Muyana isikafita kale kwamafelelezo. Batu ba mashumi a mabeli ka basupile (27) bao ba akalezwa kubeya mibu mwa makwakwa neba fitisize maňolo a bona kwa Katengo Kamubu wa Sichaba ka Otjozondhjupa kufa mabaka atisa kuli basike batatulula makwakwa abona. Maňolo a bona hamoho cwalo ni maikuto a Ba Katengo ka Mubu wa Sichaba, na lumezwi ku Likwambuyu wa Likolo la Mubu ni Buino, Alpheus! Naruseb, kukona kuyofa katulo. Masimu afitelela palo ye mwaanda ni mashumi a ketalizoho (150) mwa silalo sa Omatako ni Janju natatubilwe la Mubulo ni la Bubeli. Kuzwa kuzeo, Muofisa wa sikiliti (Regional Deputy Director) sa Otjizondjupa mwa Likolo la Mubu ni Buino, Ndiyakupi Nghituwamata, na taluselize mubihi wa mutende silimo sesifelile kuli, sikwata sa maofisa baba bona za kupima mubu kuzwelela likolo la habo nebafumani kuli lihekele za likiti ze mashumi a malalu ni likiti ze talu (33 000) za mubu nelili mwahali a makwakwa isi kamulao. Na ize, butuna bwa lukwkwa mwahali a makwakwa kaufela a mubu nebubifita fa lihekele ze 6 600 mwa silalo sa Omatako silimo sesifelile. Mubu o munyinyani kwa mibu kaufela neufita fa lihekele ze mashumi a malalu ni lihekele ze silela (36) mwa munzi wa Janju, ili mwa silalo sa Omatako. Nghituwamata u tiselize kuli makwakwa a nafumanehile kaufela silimo sesifelile nasika lumelelwa mi atokwa kuyahululwa katato yabao bayahile, kusicwalo itaba kakapelezo. La Mubulo ni la Bubeli sikwata sa lipatisiso sifumani likomu mwa mibu yemimwi yeli mwa makwakwa. Ku kulubelwa kuli balimi bao nebaizize likomu zabona mwa silalanda sa Wiko wa Tsumkwe silimo sesifelile kalibaka lalinanga mwa libaka zebasimuluha, zeo llizibahezi kuba Ohangwena, Oshikoto, Omusati, Kavango, Omaheke ni libaka zemwi za sikiliti sa Otjozondjupa.
Omatako ifumaneha mwa silalanda sa Upa wa Tsumkwe mwa sikiliti sa Otjozondjupa libima ze mwanda ni mashumi a silela (160 km) Upa wa Grootfontein.