KATIMA MULILO – Kalulo yemwi ya bubeli ya kutokwa mezi ikenyize Katima Mulilo mwa singanyinganyi sa ikambwa mazazi abalwa kuzwa mwa butata bwa kutokwa mezi mwa tolopo kwa mafelelezo a sunda ye felile.
Butata butisizwe ki mupila opazuhile, kalulo yebonahala kuli itafeza mazazi kukona kuikutiseza mwa mayemo sakata bakeňi sabutata kafo mupila wo upazulula teni. Mupila wo u yalilwe kwatasi a muyaho wa Zambezi Water Front ni Tourism Park, mayemo ao anakalezwa kuli buima bwa muyaho kibo butisize kupazuha kwa wona mupila wo. Ka kutiseza mayemo ao, yo muhulu wa mezi mwa Upa wa Kavango ni sikiliti sa Zambezi, Joseph Mulisa, na nyanyala kukona kupatulula taba yakuli kukanga nako ye kuma kai kuli ba Nam Water bakone kukwesa mupila wo. “Ni hakukaba ni mupila wo munca kapa wa kale fokumwi ya pazuhanga feela kono ka nako ya cwale luna ni sepo ya kuli buima bwa muyaho ki bobutisize kupazuha. Kabumai kutata ahulu kutalusa kuli kukanga nako yekuma kai kuli mupila u pangiwe. Bo mapangapanga ni lisebeliso za bona ba patehile mi lusebeza busihu ni musihali kukona kutatuluila butata bo,” kwa bulela Mulisa. Mulisa u latuzi taba yakuli lisebeliso za kupangisa mupila wo lizwelela kwa Windhoek. Hape na ize muyaho otisa butata kwa mupila u swanela kulutululwa kukona kutibela butata bobuswana kwa pata. “Ao kiona mayemo aluna kulutulula muyaho nihaike kutaitinga kwa mayemo ataba teni. Taba kikuli haiba muyaho inze usiwa mwa mubamba, butata bobuswana hape bwaswana bukutela,” kwa bulela Mulisa. Semba sa muyaho wa malobalo wa sibaka sa Zambezi Water Front sitomilwe fa halimu a mupila o fa mezi kwa bayahi ba Katima Mulilo ba palo yefitelela likiti ze mashumi a mabeli ni likiti ze silezi (26 000).
Mueteleli wa tolopo ya Katima Mulilo Mutompehi Charles Nawa, u talusize kuli butata bwakutokwa mezi butokwa tatululo ya putako kuba Katengo ka Mezi (Nam Water) Katengo ka Tolopo ni ba Zambezi Water Front, mi u sepisize kuholisa mezi ka linako.
“Ki butata luli. Mi butokwa tutengo kaufela, luna, Nam Water ni ba Water Front. Lu tatateka kuholisa mezi kwa likolo, ni makolo amamwi. Lusweli kusebeza katata kutatulula taba ye,” kwa bulela Nawa. Makolo aswana sina likolo baziyelizwe kibutata bwa kutokwa mezi. Muzamaisi wa sikolo sa Caprivi Secondary School, Mutompehi Michael Mudabeti, u taluselize mubihi wa makande kuli baituti babaina mwahala sikolo ba lukuluzwi Mabani bakeni sa butata boo. “Ne lusepisizwe ki ba tolopo kuli batatisa mezi kono akuna sesiezahezi. Seluhupula kulukulula baituti bao bapila mwahali asiklo bakeni sa butata bwa makete,” kwa bulela Mudabeti. Muzamaisi wa mutayi wa Unam mwa Katima Mulilo, Dr Bennet Kangumu u ize, nihaike sikolo sahabo simwa pumulonyana, babeleki bao bapila fa sikolo banzi mwa singanyinganyi sa ikambwa.“Litohonolo ki lakuli baituti baluna bainzi mwa pumulonyana. Kono luna ni babeleki baluna babaina fa sikolo kukopanya cwalo ni bayahi bao basweli misebezi ye shelana-shelana fa sikolo kaufela ba mwa butata.,” kwa bulela Kangumu.
Tiko ya kuli lufumane mayemo a kwa sipatela sesituna napalile bakeni sakuli yo muhulu swalelele wa sipatela nekutalusizwe kuli u mwa pumulo. Bayahi bao neba ipumani mwa kazuma ka kasina mwaalo bwa kuyema kwa mezi mabani bao basali mwamandingwe a kutokwa mezi biki ye felile, mayemo ao natisizwe ki mukwa ochinchana ku wo, bahapelelizwe ki mayemo kuka mezi asika alafwa kwa nuka ya Lyambai, mayemo ao akalezwa kutisa butata bwa kuyambula matuku atiswa ki mezi amasila (waterborn diseases) ni kulwaniswa ki likwena. Bayahi ba halifile ka taba ya kutokwa mezi yeseli ya kamita mwa Katima