Tsumeb
Nausab ai!gû ra ǀkhurub mâsiba !gâi tama sîsenǂuiba !hanaǂgā-aon, !gōsase milin dina !hūb a ǂhabase !khōǂgāba hâ xawes ge nēsa îbe hâ ǂkhôaba !khōǂgāba tama hâ El Nino projeksa. ǁNā ge a ǁnā ǂkhariro ǀnanurob nē kurib tsoatsoas !nâb, ge ge ī ǁkhā kai Tsumeb !garo!ā ǀhûhâsib projeks ge !gâiba a ǀamasa ǁîn !hanaba xu. Nē projeks hîa ǀgam hektarka !khōǂgā hâ !hū!âs ai Ondundus hîa Tsumeb !auga ǁgoes ai a tsoatsoahes ge 50 ǀhaogu di milina ǂguro ǀnanub khao!gâ ge !ora. !Nāsa !âubasenden ge noxopa ūhâ !oras !aroma. Nē ǀhaogu ge ǀnai ǀhûhâsib khoen tsî !augab khoen xa ge ǁamaǂganhe, ǀnîn Oshikangosa xus tsîna ra ǂgâxase. !Hanab ge aitsama māsenxase hû ǁkhara tarekhoedi tsî aoregu xa ra kō!gâhe. Milin xōǀkhān ge nē !hanab !nâ gūǁae a hōsa: tsamagu, papun, buinkin tsî noxopa ǀnîna.
Tsumeb ǂGiǂgosi ǀAwemā-aob, Lebbius Tobiasi ge ǂguro !gaos nē !hanab dis tawa ge hâ i, tsî ra mî nē !hanab noxopa ǀgôasis !haros !nâ hâsa xawe ra mî, ǁuib nēpa ǁgoeb a ǂkhari!hoahe ǁoasa, nēs kai huib ase ǀgâsib tsî ǂuruse ǂûs !nâ nî huise ī amaga. “Kaise !amku tsî îxa aiǁgau-i ge nē ǀhûhâsiba xu ge ǂoaxa tsî da ge ǁnā-amaga sida ǀaweǁgui hâ !hanaba ǂgaeǂguisa. !Ā!khōmais ai da ge ra kō noxopas hektar-i tamas ka io ǀgamra a ǀaro ǁoasa îb !hanaba kai ǀnōb ai !khoetsoatsoa,” tib ge Tobiasa ge mî. Projeks ge ǂgurose a ǁnā !garo!ā ǀhûhâsib di tsî ǁnā ǂkhawusana nî ǂûmâse hâ tsî ǁnāpa xu nau ǁanǂgāsaben ai ǂnauǁnâsa ǀgaub ai nî ǁamaxu in hōǂgā-e ūhâ tsî ai!gû ǁkhā.
“ǀGui ǁhōs ge N$150 ai nî ǁamaxuhe, xawes ge N$550 ǁkhāsiba ūhâ tsî ǁnās ai ǁamaxu!kharuhe ǁkhā. Nē ǂganǀgaub ge ǀhûhâsiba huis ai hâ in hōǂgāde hō tsî ǁîn ǂhâsigu !nâ dīǀoaǀoa ǁkhā,” tib ge Tobiasa gere aoǁgui. !Aruǀîb gere ǁgui!ā !khais ge nē projeks sîsenǂnuwis ai hâ tamasa xawe, māsenxa !oabade mās ai. Nēti ra sîsen khoen ge !gaos ǁaeb ai ǁnāpa xu ra domdore mario!nâse. Tobiab ge ministris !hanaǂgās disa koasa gere mā, ǁgam-i di mâxōǀkhās !aroma.