KATIMA MULILO – Musali walipisinisi mwa Katima Mulilo Margaret van Rooi ukonile kuswala poho kwa manaka, kakulekisa malamatwa kwamisika ya kwanda naha sihulu Germany ni China. 

Musali yahulezi mbowela wanaha Namibia nakonile kuzibahazwa kwapisinisi yakulekisa malamatwa asa fokola, mi lubasi lwahae bakutuzi simela seo kalilimo
zeñata

Kanako yacwale ana ni lilimo zemashumi aketalizoho kazetalu, Van Rooi ili yasa pila mwasikiliti sa Zambezi ufumana kekezo yekotokile kakulekisa malamatwa kwanda ‘naha. Ubulela kabuikuhumuso kuli pisinisi izamaya hande. 

“Ki pisinisi yende. Uswanela kuba ni liñolo leli kulumelela kuleka ni kulekisa malamatwa kai ni kai mwa lifasi. Lulekisa kwanaha Germany ili teñi kufumaneha baleki baluna babatuna. Mazazi acwale lunze lulekisa ni kwanaha China ni kwalibaka zeñata kwatokwahala malamatwa. Sicaba sa Zambezi ni Kavango bainzi fa milafo ya gauda. Baziba malamatwa mi bayepela kulekisa, haki mulyani feela kono asebeliswa lika zeñata,” natolokile. 

Mifuta ya malamatwa ifumaneha mwa lisheke la Mbowela wa Afilika kungelela cwalo naha Namibia, Zambia, Zimbabwe, South Africa, Mozambique, Botswana ni Angola. Malamatwa azibahala hahulu kakuba mulyani wabutuku bwa mwamasapo, kululuha mubili, ni butuku bwa mwamba. Bayahi ba minzi mwasikiliti sa Zambezi bakutula mibisi ya malamatwa nikumulekiseza ‘aomile, mi yena wa ‘kenisa ni kuabakanyeza kulekisa kwanda ‘naha.

“Lubakanya mibisi mwa litopa sapili, sabubeli ni sabulalu. Nina ni baleki babaleka asitopa sapili babañwi baleka asitopa sabubeli, mi babañwi balata asitopa sa bulalu. Kona haluna ni liteko zeshelashelana. Halu ikopanyi niyasina liñolo la kukutula malamatwa,” nekubulezi Van Rooi. Kasamulaho akubakanywa malamatwa alongiwa kuliba Walvis Bay teñi ayo lumelwa kwanda ‘naha. Kutulo ya malamatwa ikala la 1 Liatamanyi kuisa la 31 Yenda, kulumelela simela kuhula. Mwamanzwi ahae naize teko yateñi imwahala N$20 kuisa N$40 kakuya kamayemo ateñi. “Basupali mwa minzi bazielehile, habakutula nikulekisa malamatwa ikona kuba tuso yetuna. Kipisinisi yende. Habana ni masaka amabeli kapa amalalu, mi saka iliñwi ikona kuleka N$400, kutoloka kuli amalalu bakona kufumana N$1 200. Habakoni kupilela feela fatuwelo yabasupali,” nabulezi. Van Rooi una ni babeleki bamashumi amabeli ka alimuñwi. Nasusuelize bababata kuitenga mwapinisi yakulekisa malamatwa kufumana mañolo kwalikolo la silalanda ni bupoti.