“Lueza ze lubulela” ki manzwi azibahala hahulu kubulelwa kimuuna wa lipisinisi David ‘Kambwa’ Sheehama kakuba kolwiso kubabatokwa lisebelezo za hae kuli bakana bataleleza lisepiso zabona. Kakukutakutela viki yefelile, Mueteleli wanaha Netumbo Nandi-Ndaitwah nabulezi manzwi ao, kutiiseza kuli kamaiso yahae itamile kutaleleza lisepiso.
“Lueza ze lubulela ,” Nandi-Ndaitwah nabulezi hane afitisa manzwi ahae apili amayemo anaha (SONA) mwandu ya milao. Neli kasamulaho akupatalaza mulelo wamubuso wakufa lituto zamahala kwa likolo za lituto zepahami, kukala silimo sa 2026. Nabulezi litaba zeñata, kukala ka litaba za kutisezo ya mubu, ni lingambolo za pulao yetuna, mueteleli wanaha nabulezi hala milelo yabona kaufela.
Nandi-Ndaitwah nasusuelize ndu ya milao ku ankufa kunyatela milao ye 11, sihulu mulao obona za mubu, kakuli mubuso uitamile kutatulula litaba zabutokwa, kungelela cwalo ni litaba za mubu. Naize litaba zakuli ya tabela kuleka ni ya tabela kulekisa halibeleki.
“Taba ya kuli ya tabela kuleka ni ya tabela kulekisa nesa beleki. Kubona kuli taba ya kuaba mubu ilikanelezi, nisususeza ndu ye kunyatela mulao,” nekubulezi mueteleli wanaha.
Mueteleli wanaha nabulezi hape hala buitamo bwa kuekeza lihekele ze 130 000 zamubu onunile mwalilimo liketalizoho zetaha. Hala taba ya kuyaha mandu ni zwelopili mwalibaka za litolopo, Nandi-Ndaitwah nabulezi hala zende ze ezizwe. Mandu alikana 1 500 na yahilwe mwasilimo se si felile mwanaha kaufela, mi mubu wakuyahela olikana 1 772 nobakanyizwe nikubeya fateni lisebelezo zabutokwa. Nahatelezi kuli mandu sakata ki tukelo ya butokwa, mi naize “bayahi kaufela banaha Namibia balukela kuba ni kolo ya maino sakata aba biza ndu ya bona.”
Palo ya babanca ba ba sa beleki haiyemi fa 44.4%, mueteleli wanaha naize kutusa babanca kitaba yeli kwapilu yahae. Naize palo yelikana 44.4% “ipahami kakusa amuhelwa,” kacwalo nayanduluzi milelo ye minca kutatulula butata bo. Hala zeñwi kitahiso ya pulukelo ya babanca mokuka bulukwa masheleñi alikana bolule ba 257 mwasilimo se. Masheleñi ao akatusa lipisinisinyana.
Mueteleli wanaha naize tuso ya babanca iswanela kuyandululwa. Lipapali ni miyaho ya tahiso ya zibo neli nanuzwi kuba za butokwa. Nazibahalize, musulo wamasheleñi alikana bolule bamashumi aketalizo hala kueza kezahalo yakufa mipuzo mwa litaba za buikezezo mwa silimo sa 2025. “Luswanela kuhulisa zibo ni tahiso ya lika zenca za babanca baluna,” nabulezi.
Silelezo ya pabalelo ya sicaba isiala kuba taba ya butokwa mwa milelo ya mubuso.
“Niziba kuli nyandi mueteleli wanaha Hage Geingob nakile afitisa takazo yahae, ili yene ni lumelelana ni yona, ya kuekeza tuwelo ya basupali kuizwisa fa N$1 600 kuisa fa N$3000 mwanako yetomilwe. Nikupa bashemi baka, basupali baka, kuli nelungile keto yetata yakusa ekeza tuwelo ya basupali unumwaha.
Libaka kikuli kuna ni tokwahalo yakutalima banabaluna pili, babanca, kakuyaha miyaho ya lipapali ni kufa masheleñi kwa litaba zakuhulisa babanca ni kutisa misebezi,” nakupile. Nasepisize: “Namisepisa kuli kekezo ya lituwelo inzi mwa milelo yesataha ya mubuso.”
Hane abulela cwalo ni kufitsa manzwi ahae, nakile afiwa mazoho ki limembala zandu ya milao kuzwelela kwa likopano zeshelashelana, ili taba yesa ezahali nako kaufela.