Lahja Nashuuta

Likolo la bupoti libeezi twatuko masheleñi alikana bolule bamyanda yemilalu kabamashumi amane kabasilezi (N$346 million) hala kamaiso ni silelezo ya za naheñi. Mulelo wo undongwama, kamaiso ya libaka zesileleza lifolofolo, silelezo ya lifolofolo zanaheñi, twaniso ya likomano hala batu ni lifolofolo ni Mulelo wanaha Namibia mwa Kubukeleza Milafo mwahala Sicaba.

Hana fitisa manzwi asusumezo mwandu ya milao, likwambuyu Indileni Daniel naize kasilimo sa 2024/2025, likolo neli sinyehezwi masheleñi alikana bolule balobañwi kufa libakanyana zesileleza lifolofolo kulifa bane ba sinyehezwi ki limunanu ni lico zabona bakeñisa lifolofolo zanaheñi. Masheleñi amañwi alikana bolule ba balalu nikufita nafilwe kwa sicaba se si sa weli mwalibakanyana zebukeleza lifolofolo kulifela lisinyehelelo mwalikomano za batu ni lifolofolo, kungelela cwalo ni mafu, likolofalo ni sinyehelo ya miyaho.

“Lulemuha butata bo butiswa ki litou, likwena, linali ni libatana zeswanasina litau, lingwe ni litongwani. Unumwaha maikuto aluna akatalima fakutahisa tatululo sakata, kungelela cwalo ni tahiso ya libaka zakunwela mezi za litou, kuyaha mamota asilelezo kupotoloha mezi asicaba, ni milaka yesakonwi kupunywa ki libatana kusileleza limunanu,” nekubulezi Daniel.

Napatuluzi kuli likolo la hae lisweli kuhulisa taba ya kutokomela likwena, kutusa likwata zebabalela lifolofolo kakubafa masheleñi akuli bakone kuno eza mafulo, ni kubona kuli limotikala zababalelwa ni kuba ni mafula nako yaku alabela kwa likomano hala batu ni lifolofolo. Nihaike nekubile ni lipiho ze 83 zakuzuma liembele ni ze lobañwi zakuzuma litou isi kamulao mwa silimo sa 2024, likolo likumalezi kulwanisa kuzuma lifolofolo zanaheñi isi kamulao ni kulema likota. 

Kakuba kalulo yamulelo wapukelezo ya silalanda, babanca bamashumi aketalizo baka fiwa misebezi mwa kalulo yakulwanisa kuzuma isi kamulo, mi baka kenywa mwa likalulo zetalima hahulu silelezo yakuzuma isi kamulao ya lifolofolo zabutokwa zecwale ka liembele, litou, ni liñake.

Purojekiti yeñwi yabutokwa unumwaha kikuhulisa lukwakwa lwa sibaka sa pukelezo ya lifolofolo sa Etosha, ili lwa butelele bobulikana libima ze 824 kutalala likiliti za Oshikoto, Oshana, Omusati, Otjozondjupa ni Kunene. “Lukwakwa lone lukile lwa yahiwa sapili mwa lilimo za 1970, lusinyehile mwalibaka zeñwi, mi kukala silimo sa 2020, libima ze 147 kulukisizwe, mi kusiezi libima ze 677,” nabulezi.