KATIMA MULILO – Mubusisi wa sikiliti sa Zambezi Dorothy Kabula ufitisize pilaelo hala busholi bwa likomu kwamiseto, mi nakupile naha Namibia ni linaha zeli bukaufi kubeleka hamoho kulwanisa kunanuha kwataba yeo. Kabula naize lipiho zabusholi bwa likomu zelikana mwanda kazemashumi alobapeli kazene neli bihilwe mwasilimo sa 2024/2025, kutisa sinyehelo ya likomu ze myanda isilezi kazelishumi kazene zamasheleñi alikana bolule babalalu.

“Taba yeo ha ibeyi feela bupilo bwa balimi baluna mwa butata kono itaseza cwalo ni mayemo asifumu mwanaha ni maino asicaba. Nihaike likomu ze myanda yemibeli kazemashumi alobañwi kazelobañwi, zamasheleñi alikana lule neli fumanehile katuso ya bamulao, likomu zemyanda yemilalu kazemashumi amalalu kazesilezi, zamasheleñi alikana bolule baba beli lisa tondahala.

“Balimi baluna ba mwakozi yetuna. Bao kibatu babaitinga falikomu kufumana masheleñi, sico ni buntu,” nekubulezi mubusisi mi naekelize kuli sikiliti sa Zambezi si ikabela miseto yemituna ni naha Zambia ni Botswana, nihaike mihato yengilwe kisikiliti ilumbilwe mubusisi naize busholi bwa likomu buzwelapili.

“Lufitisize pilaelo yaluna simubuso kuba mulao banaha Zambia,” nekubulezi Kabula, asupa kwa lingambolo ni sikiliti sa Wiko wanaha Zambia hala kutatulula kuhula kwa busholi. “Mulelo waluna kikukutiseza buiketo mwahala sicaba saluna,” na ekelize. Mubusisi hape nabulezi hala tokwahalo ya silelezo sakata, kubeya lukwakwa kwa museto, ni kukulisa museto hamoho mwahala babeleki bamulao mwahala naha Zambia ni Namibia.

Hala kuhula kwa busholi mwasikiliti sa Zambezi, bamulao basweli kusebeza katata kulwanisa bubangoki kaswalisano ya sicaba. Sibuabui wa sipokola mwasikiliti sa Zambezi Kisco Sitali nakile abulela ni New Era cwalecwale.  Natolokile hala mulelo ondongwama silelezo ni tibelelo. “Busholi bwa likomu mwasikiliti kipilaelo yetuna. Kamukwaocwalo, luswanela kubutalima kanzila isili,” nekubulezi Sitali.

Kakuya kalipiho likomu zelikana myanda yelobapeli zabolulelule lwa masheleñi neli uzwizwe mwahala silimo sa 2022 kutisa cwale. Sitali nanyatezi kuli masholi bazwa buhule bwa Angola ni Zambia, kupolyana libaka zetuna mwanaha Botswana kuyo uzwa likomu. Naize zeo kamita li eziwa kaswalisano ni bayahi banaha.

Balimi ba ba bilaela nebaize bubotana kona bobutisa kekezo ya busholi bwa likomu. “Bayahi babañwi banaha Namibia baswalisana ni bayahi banaha Zambia kuli bauzwe likomu mwanaha Namibia, ni kulisilisa kuli isa mwanaha Zambia kuyo lifiwa N$300 likomu haliyo fita. Nihakuna ni kozi yakuswaliwa ni kulengiwa mwatolongo,” nekubulezi mulimi yana bilaela

Babana ni lipisinisinyana zakulekisa nama baleka likomu zabusholi kwamasholi kateko yekutezi fafasi. Kamutala komu yekona kulekiswa N$9 000 iyo lekiswa mwahala N$1 800 ni N$2 500. Kamulelo wakubata kutibela kuzamaisa likomu isi kamulao ni kubulaya likomu zabusholi. Sitali natolokile kuli misika kaufela ifilwe likelezo zakutabuba mañolo akuzamisa likomu kaswanelo pili basika leka kale likomu zeo.