2005-12-06Staff Report 2 "SELI nako hape ya silimo yeo batu ba kenanga mwa-mikiti ya ngilisimusi ni kutabela silimo sesi nca, ili nako yeo mikwakwa kamu-kana I patehanga ni kufita. Ba liluko la mubuso leli zibahala ka Motor Vehicle Accident Fund, MVA ka bukuswani neba neuzi limbule ze kona kuleka mashiliÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i a likana N$1 million kwamutayi-tuna wa mapokola mo mwamuleneÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i. Neulo I taha ka tuso ye zwelela kwamakampani a maÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i ana kile a fa ba MVA limbule ze kwamungendenge ni mukopano ono kile wa bizwa kiba MVA ni ba National Road Safety ili ko limbule ze bata kuswana neli kile za bingutwa ki maka-mpani a cwalo. Lisebeliso ze, zona limbu-le neli kile za neulwa kuli li kone ku tusa mapokola mwa-misebezi ya bona ya silimo sese si bata kufeela, ka nzila ya kuli ba kone ku lilimanisa likozi za fa mikwakwa ni kuswala ba kwaezi ba lim-bayambaya ba ba fumanwa kwalineku ""maswe"". Lisebeliso za kupima, tu magenerator ni lisebeliso ze-ÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±wi ze ÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±ata za fa mukwakwa neli kile za neulwa kale mwa-likiliti zabo Oshana, Omu-sati, Ohangwena, Otjizondjupa ni Oshikoto haa mwa libaka za fa mikwakwa ze fumaneha libaka ze cwale ka za bo Onaanda, Okalongo ni Otjiwarongo zene sina hande maboni a ku sebelisa mwana-ko ya busihu lita beyelwa maboni kuli kuno sebezwa hande mwanako ya busihu. Ka kuekeza kuze kaufeela mapampili a patalazo a fa mamela kwasicaba fa mi-kwakwa kubeya ni lipina ze opezwi ki baopeli ba naha hamohocwalo ni Mueteleli kuamana ni za fa mikwakwa lita iswa ni kuhatiiswa mwa-libaka kaufeela ze lelezwi kupatalalezwa teÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i. ""Lisebeliso ze lita iswa feela mwalikiliti ze keta-lizoho, kono silimo sesi taha luta bona za likiliti zeÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±wi,"" Yo Muhulu wa liluko la MVA mutompehi Jerry Muadi-nohamba hana bulela kwa-kakulo ya ""Kusabisa/Sile-lezo ya Bupilo Pili"", ili ko limbule kaufeela neli neu-lezwi teÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i. Ba MVA bona kwalineku la bona neba kile ba hatisa pene ye likana N$224 231 kwamungendenge kaufeela wa limbule zeo. Sina lisebeliso kaufeela ha li kona lu leka mashiliÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i a bata kulika 1 million, Yo Muhulu wa MVA muto-mpehi Muadinohamba na patuluzi kuli: ""Nelu taeli-sizwe feela ki pene ye likana N$17 000 kuli lu kwani-seleze 1 million."" Muadinohamba na kupile pene hape kuzwelela kwa makampani ni sicaba sesi kona kuputulua lizoho sina ha ku sa batahala lisebeliso zeÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±wi mwalikiliti ze cwale ka Omusati ni Ohangwena ko lisebeliso ze cwale kaza kupima neli taezi. Muadinohamba na fitisize mamela ya kuli mikiti ya silimo nenze sweli kusutelela ka cwalo ki kwabumai feela kuli li kozi za fa mikwakwa ni zona ha li konwi ku-beyelwa kwatuko mi nzila feela ya butokwa neli ya ku lilimanisa likozi ze cwalo. ""Mu ka fumana kuli bu-ÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±ata bwa ba kwaezi ba lim-baya-mbaya seba konile ku-kena fa mikwakwa ni li-motikala za bona ze sina hande (mawili) a kwa tuko ka sepo ya kuli lika kaufeela za musipili lita zamaya hande. Kuna taba ye ha ki yona hande mi hape ki mafosisa kueza cwalo. Lika kaufeela li swanelwa kuezwa kuli bu-pilo bu swaliwe hande fa mikwakwa ya luna,"" a neli manzwi ana fitisizwe ki Dr Peingondjabi Shipoh yali Muina Situlo waba National Road Safety Council (NRSC). Kakuya ka Shipoh mua-mbo wa silimo se ne u kile wa ketwa feela ka bomu kuli kube ni silelezo sakata ya fa mikwakwa kukalela kwa batu ba mahutu, linjinga ni limotikala. ""Bao ba fumanwa kwa-lineku maswe la mulao ba swanela kutiswa pila mulao ni kufiwa likoto ze swanela,"" Na file mamela. Na ekelize kubulela kuli mungendenge wa silimo se ne u zamaile hande sina ha kubonahezi hande kuli buÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±ata bwa makampani ana kile a utwa liÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±usa ni kupo yaba MVA na alabezi hande kwakupo ye. ""Ka mungendenge o, lu supeza kuli lu kona ku tama silikani-tuna ni kutisa swalisano mwa ku patalaza lisilelezo za fa mikwakwa,"" na ekelize. Silimo se sa 2005 sita beiwa mwalibuka kuba silimo sene si konile kuhatisa palo ye pahami hahulu ya batu bene ba shwezi fa mukwakwa mwanako ili ÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±wi feela, mi neli lwa pili naha ye kubona mafu a fa mu-kwakwa a cwalo ili mo palo ye likana 28 ya batu ne timezi. Yana amuhezi lisebeliso za sikiliti sa Otjozondjupa ili sikiliti seo buÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±ata bwa likozi za fa mikwakwa neli konile ku pimelwa teÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±i mwalilimo ze felile kubeya ni kozi-tuna ya silimo se neli Mulauli wa sipokola mutompehi Charles Sibolile yana kile a itumela hahulu kwaneulo yeo sikiliti sa hae nesi filwe. Sibolile na kile a fitisa manzwi a hae ka kubulela ka bukuswani kuli: ""Tuso yelu filwe ye ita tusa luli sina ha I ta tisa kuli ni luna lu ekeze kwatuso ya luna yelu fanga fa mikwakwa kwa bazamai ni ba kwaezi ba limbaya-mbaya ka lisebeliso-tuna ze lu amuhezi ze."" Ba Total Namibia, BP Namibia, Namcor, Roads Authority, Roads Contractor Company, Road Fund Company Administration, Social Security Commission, Government Institution Pension Fund, MTC, Nored, Mutual and Federal, Standard Bank Namibia, Bank Windhoek, J&P Group, NABTA, TWC ni ba NRSC ki bene ba bile ba putululi ba mazoho hala makampani a maÃÆ'Æ'Æ'ÃÆ''šÃ‚±wi ana ezize cwalo." 2005-12-06Staff Report 2
