OKONGO – Aantu yomuhoko gwAakwankala yeli mOkongo oya nyenyeta onkalo yawo kutya otayi ende yuuka kuuwinayi esiku kehe oshoka otaya mono iihuna sho kaye na iiyemo yasha naanona oya za mo mosikola ya landula iikolitha.
Ongula yOsoondaha, Kaarina Kamati gwomimvo 33 yina yaanona ya hamano okwali adhika komutoolinkundana nguka taya tula po omwiha omanga etango inaali tsa. “Shika omandjandja goohi, hatu ga kutha kwaamboka haye ga ekelehi ngele taya teleke, oshoka kutse omweelelo. Ota tu ningi ngiini ngele oshikukuta thimbo limwe ohashi kala ko nando oomwendhi ndatu inaashi ya,” ta nyenyeta ngaaka.
Kamati okwa ti onkalo oya nayipala, aanona yawo oya thiga po osikola ya ninga iihakanwa yiikolitha.
Okwa indile moshigwana opo shi mu yayambindhindha na kehe shoka tashi vulika – okuza kiikulya, iikutu oshowo iikumbatha.
Maria Junias ngoka ali a kuutumba mpoka, okwa pula ngele epangelo itali vulu okuyanyola openzela ngele yena omikithi dhilwe hadhi pula iikulya yuundjolowele?
“Omikithi dhilwe ngaashi HIV oshowo TB ohadhi pula iikulya yiitungithilutu oshoka odhina omiti dha kola,” ta pula ngaaka.
Ta ti, omalutu gawo oga pwa po oshoka oga kolonda komiti, oya pumbwa iikulya yiihulunde opo ya kalekepo omalutu gawo.
Silas Johannes gwomimvo 22 okwa ti oha penduka ongula taka konga iilonga yokoonyala opo a vule okumona sha sho kulya. “Ndjoka oyo ondunda yandje, iha mu gwana sha ongame ashike handi gwana mo. Nombete itayi yi mo, sha ashike tandi fala mo omulalo,” ta popi ngaaka.
Tusnelde Hafeni gwomimvo 21 okwa ti okwa ndopa ondondo 10, ihe okuza mpoka okwa kuutumba naakuluntu ye megumbo.
“Onda hala okutameka ongeshefa opo ndi yambindhindhe aakwanezimo yandje, ihe kapena oshimaliwa shokutameka ongeshefa,” ta popi ngaaka
Hafeni sho apulwa ngele okuuva ngaa ngele okuna ooprogalama dhe pangelo tadhi yambindhindha aanyasha okwa ti keshi shoka tashi popiwa.
Ta ti ooprogalama dhoka itaye dhi uvu oshoka yo oya talika ka ko onga aantu yowala. Kansela gwoshikandjohogololo Okongo Efraim Shipindo okwa ti, oya kondjo no taya tsikile okukondjela aakwankala.
“Ayehe otweya shangitha oshikukuta opo ya kale taya mono iikulya oshoka oyendji kayena iiyemo ya sha,” ta popi ngaaka.
Shipindo okwa ti oye yapo wo noproyeka tayi ithanwa Omauni Clinic ndyoka hayi ndulike iikwamboga yomaludhi, hayi landitha kondando yili pevi lela nelalakano lyoku kwathela unene aakwankala naamboka ya taalela onkalo odhigu.
Ta ti etitatu kehe ohaya gandja osopa oshali, opo ya vule okumona iikulya tayi tungu omalutu.
Sonia Kondjela omuxwaxwameki gomondoolopa Okongo okwa ti aantu mboka oya pumbwa omayambindhindhi ngaashi giizalomwa, iikumbathana oshowo omatalashe nenge oombete.
Ta ti oyendji yomuyo otaya mono iihuna.
Yamwe ohaya lala ashike pevi inaapu yalwa sha.
“Nonando aayelele ohaya mono omakwatho ga yooloka, yamwepo yomaagundjuka yaayelele otaya hepeke omakwatho ngoka taya pewa kepangelo ngaashi iikulya, molwashoka oya kwatwa ko unene kombepo yokulanditha,’’ ta popi ngaaka. Kondjela ta ti, uupyakandhi otombo, kashina kutya okanona kethike peni, sho taya penduka oyiilandula yuuka kotombo.
Ta ti, ohashi ya thimike nduno okulanditha po shoka ya pewa opo ya mone oshimaliwa shoku kalanda otombo.
“Aanona yamwe oya thigi po osikola, ya ningwa iihakanwa yiikolitha. Oyendji yomuyo inaya simaneka elongo,” ta popi ngaaka.
Kondjela okwa ti ohashi kala ngaa oshihwepo ngele taku kala taya ningilwa iigongi ya fatululwe onkalamwenyo, ngoka ta teke mo ta teke mo.