KATIMA MULILO – Ndumeleti wa naha ya United States (US) Brandon Hudspeth unyatezi tuso yanaha US kwa naha Namibia kakatengo ka PEPFAR. Hudspeth, azamaya ni Taimi Amaambo, mubakweli muetapili wa likolo la Makete ni Pabalelo ya Sicaba, viki yefelile nebaile kuyo tatuba miyaho ye tusiwa ki PEPFAR, kungelela cwalo ni sipatelanyana sa Katima Mulilo hamoho cwalo ni malabalatoli ni sipatelanyana sa Walvis Bay Corridor. 

Poto ki kalulo ya kutabela lilimo zemashumi amabeli za PEPFAR zakufumaneha mwanaha Namibia, kusupeza likezo za tiululo hala kakokwani ka HIV ni TB. Mubusisi wa sikiliti sa Zambezi Dorothy Kabula nalumbile naha US katuso yetuna. 

“Ki taba yende. Lusweli kueza hande hala makete aluna mwanaha Namibia. Naha US ibile mwasilikani ni Namibia nako yetelele. Lusweli kueza hande kwaneku la makete mwanaha Namibia. Muzwelepili kueza cwalo. Musike mwafelisa milyani yeo. Silikani si swanela kuzwelapili ni naha Namibia,” nabulezi. 

Hudspeth nahatelezi hala moya wa swalisano hala zende ze ezizwe mwanaha Namibia. “Nibata kuhatelela fataba ya swalisano kakuli, ee, naha US ifile tuso ni likelezo, kono ki swalisano ni banaha Namibia, likolo la makete, kokutisize kuli likezo ze lieze hande. Lubile ni lisebelezo za PEPFAR mwalinaha zeñwi, kono hali bonahali moli bonahalela mwanaha Namibia… kikabaka la mina,” nabulezi. 

Ha nyatisisa fa poto naekelize kuli, “Ibile poto yende, sihulu kaswalisano ni likolo la makete. Taba yene tabisa hahulu ki kuikopanya ni bakuli nikulemuha kamuhelo yabona hala taba ye ni tuso ya kuitambeka kwamasika asa taha. Kona mutomo walika kaufela,” nabulezi. Amaambo nabulezi hala butokwa bwa swalisano mwamilelo mwahala Namibia ni mubuso wanaha US. 

“Sesitisa ku ketahana mwahala swalisano ye kikuli milelo yaluna kaufela, ki ya swalisano, kuongaonga likezo hamoho. Hakikuli mubuso wanaha US ubulela kuli ‘ze kona ze muswanela ku eza.’ Kono, ki litokwahalo zelu lemuha hamoho. Ki kabaka leo lukona kubona batu base bali baelezi, ba ba pila ni kakokwani ka HIV, ni kutusa babañwi babali mwa mayemo aswana,” nabulezi. 

Na ekelize kuli swalisano yeo ki ye fita miyaho ya makete. Poto hape ne ndongwama mitomo ye mine: kutabela lilimo zemashumi amabeli mwanaha Namibia, kutalima zwelopili ya bukamuso sakata, kusupeza butungi bwa silikani sa US ni Namibia, ni ponahazo ya buitumelo kwa babeleki ba makete. Linaha zepeli lizwelapili kuitama ku alabela kwa matuku a TB ni HIV, ili kuli kuno kutahiswa cinceho kwa sicaba sa naha Namibia, sihulu mwa libaka zamatakanyani sina mwasikiliti sa Zambezi.