Otjomuise-Nandarire kutja ngunda ozosikore notu veze two ma hongero w kombanda ngunda twa pata nganduu komatjivisiro yarwe, kehi yomazeva ngena otji¿a no ru kondwa orutjavari romapatero mena romuntjise imbwi o Corona, ousupi o Covid- 19, o ministera yo ma hongero poo ovirata vyo tuveze two ma hongero wo kombanda, maviyenene oku twapo omirari kangamwa ovanatje kutja vengunda ama vehongwa.
Omazeva inga ya pitire mo ngoramambo yo ndjivisire kotjiveta yovyune vyo horomende Omandaha indi nayeutu okuya mo maunguriro Oritjavari. Omandaha tjiyari yane ku Kambundu oiri tjiya seko o minute imwe okutona omurongo nambari yo u tuku, okutja outtuku wa Mandaha petjire Oritjavari, orukondwa orutenga ro ma patero otjirweere ko ma yandero kombunda yomayuva o 28 otukondwa twa Erongo na Khomasa tjitwari atwa patwa nu tjiyari 18 komweze mbwazuko ehi arihe punato aripata kanduu tjiyari yane komweze imbwi.
Nandarire kutja nambano nai ehi arihe ra paturuka no vandu mehi mave yenene oku nyinga nyinga okuza moru kondwa rumwe oku yenda ku rwarwe, ngunda ehi arihe riri kehi youruveze rouzeu nomazeva wo mo ruveze ro mouzeu. Ehi nai ra tuwa motu kondwa tune two ma zewa wo mo ruveze rom o u zeu, oru kondwa orutenga ndwa yandere indu ehi arihe tji ra paturukire ko ma nyinga nyingiro wovandu muro. Posya ngunda rapata kutja okovandu vomahi warwe okuhita muro poo ovature varo okupita muro. Pendje no kutja ovakwatera poo ovature nai
mberi pendje komahi warwe ma ve yenene oku kotoka konganda.
Ekondwa oirtjavari indi kangamwa omundu auhe tjeri poruveze two tjiwana kangamwa maso oku zara no tji kutjire tjeyuru no tjinyo. Omutjevere woveta omunausemba mayenene okuningira kangamwa nguri poruveze rotjiwana oku zara otjikutjire ihi ndoovazu ketjizare poo oku muningira okuzapo poruveze indo. Ngapanda okutjita nao mayenene okusutisiwa otjimariva tji tji hina oku kapita o N$2000.
Ngunda wina ovandu mberi kombanda yo mu rongo kavesere oku woronganena pamwe okutja munao kangamwa o ma woronganeo ngunda otji ya tjayerwa. Pendje nokutja ovandu ndoovazu mberi kombanda yo mu rongo ovandu ve tundu rimwe mba tura pamwe; poo veri povyngura; oma woronganeno inga omo tjitjitwa tjondondo kangamwa yo horomende; opo tjombanguriro poo ovandu imba vee kuvasasana poruveze indo. Posya ovandu mba worongana nao maveso oku kongorera omazeva wo u veruke wo ku tjurura ondwi yo Corona Kangamwa ngwa woronganisa ovandu mberi kombanda yo murongo poo ngu ma ranga ranga keraa mamunu omberero yo ku suta nÿeheri kombanda yo N$2000 po oku paterwa mo tjo vakamburwa oure womieze mbiheri kombanda ya hamboumwe poo ozomberero azeembari inÿa.
Oruveze indwi ndu ma ruya komayandero tjiyeri 6 ku Ngarano, kapeno’ mundu marandisa poo maranda omunoko. Posya ndoovazu omarandero ingo owo ku pitisa oku karandisa kehi rarwe, okuranda no ku randisa ma ku yandjerwa. Nokuhitisa omunoko mehi no ku keu kapitisa komahi yarwe. Ozongetjefa zehe nambano wina za paturuka pendje nainda nÿena otji¿a no ku raisa ozonÿengura no mi Þuka; omanyando wo vandu mbe Þunasana kotutu no vi tjitwa vyrwe vyo ma nyando; otuveze two zo mahina omundu puu yenena okutaara otjimariva; otuveze two ma pundiro wo mizumbi; two ma randisiro wo ma vinu; two ma nwino wo ma vinu; two ma yorokisiro; two ma kuturiro wo tutu no two zo mbongarero muzo mu muna ozohonge pendje nai indi ndoovazu puzo kapena oku kara ovandu mberi kombanda yo murongo. Oveni vo tu veze itwi wina vasere okutjita kutja imba Mbeya potuveze twao itw8i veno ndjeverero ndjayenene.
Kangamwa ngwa penge omazeva inga mamunu omberero yo ku suta nÿeheri kombanda yo N$2000 po oku paterwa mo tjo vakamburwa oure womieze mbiheri kombanda ya hamboumwe poo ozomberero azeembari inÿa.
TjingaeÞe wari imwe yo zo hoorose zo ku pitisisa otjiwana mOruhindo
OKAHANDJA- Pendje na ingwi okutja eye wa ri omuimbure omuwa ngwa sorere ongongo nu ngwa honga ovandu ovengi omaimburiro, Elifas Tjingaeṱe wa ri norupa orunene movyouyapuke moviwaṋa vyOvaherero nOvambanderu.
Eye ongwa nana oruhindo ndwa ya kouye wa Maruru okukazuvisa ovandu ohunga nohepero yokupita mombongo yoruhindo mo-1955. Okutja eye otja ri norupa orunene mombutiro yombongo yOruuano.Okuza mondjakaha ndje ya po tjinene ndjaa i zu momaurikiro womupinge¿e wOmbara Kuṱako, nu Ovambanderu mu ve ha karere nohange nave kerizikamisira ounane wavo, eye wa kara otjohongora mo ma pitiro wOvambanderu tjiva mo mbongo yOruuano ve kaute ombongo ya Afrika mo1964. Kehi ra Tjombinḓe wa nana otjiwaṋa moruveze ndwo tji tja ri nondira ku Ndjambi nanga tji haṋika
mo zo mbongo pekepeke zo va kambure otja tjaaze ya mo. Eye ke na indu pa kondjere okuṋiṋikizira otjiwaṋa kombongo imwe.
Kombunda eye novandu tjiva mu mwa ri ohoze yo rutjindo rwa Tjombinḓe, Claudius Jaunga Heuva, ve ke ri kuta ko mbongo ndjaa i tjiukwa otjo yo virumbu indji o-NG mo-1979. Va tungisa okereka onene mOtjovazandu ngamba aiyerike ndjiri yo zo hima ndja tungwa mo. Eye aa tja “okereka ndji ombaturuke ko tji waṋa atjihe na ndarire mbe heri ouṋepo o ku unguriramo ovitjitwa vyatjo”.
Ombara Tjingaeṱe wa ri umwe va imba mba pirura omaurikiro wOmbara Kapuuo o ku yaruka mo tjihavero tjOmbara Kuṱako. Ihi tja ri tjimwe tjoviṋa mbi ovinenenene mbya tjita kutja Ovambanderu ve zikamise ounane wavo peke kehi yonganda ya Nguvauva indi tji va zika Ombara Munjuku II Nguvauva mu Seninaṋi mo 1960, otjiungura eye ma kara norupa orunene. Kombund’ ozombura, mo-1974, eye ka ṱire ohoṋi o ku pura Ombara Kapuuo kutja “… hapo ovo tji va koka, ovanatje vavo mave kevemuna vi?” Epuriro ndi onda paturura ondjira kutja ovo ve hangane, ve ute o ku ungura kumwe nganduu eye tja rira okaṋepo koruhindo rwOvaherero ko mbongarero ondenga ondye yehi (Turnhalle), eye ama kuramene po otjiwaṋa tje tja Tjombinḓe.
Wa ri ohoroose mo tjiposa tja Pukiro ama pirukire onganda ya Tjimana noutwe okuza mo-1956. Tja tjindira kOtjombinḓe, eye wa uta okuungura ku no tjiwaṋa tja Pukiro kehi yo u nane wo nganda ya Tjimana amave kaenda pamwe nOmbara Gerson Uiiue Hoveka, mo viṋa vyo ndungiro yo mu hoko na mo porotika. Mo-1991 eye novarumendu va Tjombinḓe mu avehe mu mwa ri Jeremia Tjiroze, otji ve ripura kutja ve so kuyenda ko
tjiwaṋa tja Pukiro kehi yo u nane wo nganda ya Tjimana nambano kotjiveta ave keriyaya ondombero ndji va tjita nave ningire ondjesiro. Ovo va katwa oviuru vyavo kotjipendero amave rihekene kutja ve isirwe nave isirwa i yo varumendu vo tjiwaṋa tja Pukiro no u nane wo nganda ya Tjimana. Ihi tja tjitwa nu atji zuvara kouye.
Nangarire kutja eye koure wozombura okuza ndi ngaa zikirwe otjOmbara ya Tjombinḓe, wa kara no ma pitasaneno no tjiwaṋa tjOvambanderu kehi younane wOmbara Munjuku II. Eye wa kara nondengero no tjihavero ho otja ngwa ri ohoroose mo ma zikamisiro wo u vara mbwo. Wa ri kamwaha o ku hangana no tjiwaṋa tjOvambanderu kehi yo u nane wOmbara Munjuku II nu ngwari ama tja ovandu tji va tataizasanene rutenga ve haama pamwe, ave pasana ozondataiziro, auhe a yakura oze, ave isirasana nu kuzambo oo ku hangana nawa.
Mo mbutiro yo mbura ndji o-1993 pa hara okumunika aayo ondjira yo hanganeno ndji tjimuna ma i yere nu ngwari omayuva tji ya ri 23 ku Kozonjanga mo 1993, Omuute wominyo eya o ku mupaha.
Ombara Tjingaeṱe mo mbutiro yo zo mbura nḓu ma ze utire mo 1950, we ri kuta kotjira tjo zo hoze kehi yo-Chief Council yOmbara Hosea Kuṱako pamwe nomitanda omikwao okuza ko mbembera ndji yOmbanderu tjimuna oo John Garvey Muundjua, Zebulon Kaurivi, Edward Ndjoze no va kwao ovengi nu e ri pu ne panga re Nicklaas Karuaihe. Wa ri okaṋepo okaute kotjira tjo-SWANU mo-1959 na pirukire ozoveta zombangu no ma tjindisiro wo vandu okuza kOruvanda (Ou Lokasie).
.