Katima Mulilo- Namibia kuna gwana sivaro sokusika ko 96 729 uvera womalaria mo mvhura 2025, eyi yina kara asi kuzamo konontazimwe ngoso mo 16 113 eyi yakapita mo mvhura zina puko. Eyi yaninkisa tutulisepo elikwamo lyokupombera momambo. Elikwamo lyangesi kwalitulire mosirugana ministera goukanguki Esperance Luvindao. moZambezi mosipangero somoKatimaMulilo kuna kara po 26.2% moyitundwamo na yi nye ku kwama ko Nkurenkuru moKvango zoutokero ntani Andara moKavango zoupumezuva. Ano sivaro sava wokufa naso kwakanduka unene, kutunda po 50 mo 2024 ano 154 mvhura ezi, nampili ngomu asi kwato nomfa vanarapota momakwedi aga gatatu.
‘’ Age katente asi sivaro esi kapi sina kara asi nonomora tupu, Luvindao kayitente eyi posil ika sokudana ezuva lyoMalaria mouzuni eli kavadene momukunda gwaZambezi. Agekagwedereko asi ose simpe kuna kugava yitundwamo yowo vatusiga. Ose twahepa kuyirugana eyi pangenderera yipo tusesupike mukaro geangesi. Ministera karuganesere mpito ezi mokutura paveta elikwamo lyo 2025 IRS omu vana kuza vakapombere komakuma gokomambo omu vana kugazara asi vatjide nomwe, unene kovantu ava vana kara asi momukaro guna pilire kuwapera unene vanona ntani vakadi vana kara nomarutu gavali.
Age kahundilire vatungimo momambo moNamibia nomukunda murongo edi twadiva asi kukaramo malaria asi vahepa kuruganena kumwe nombunga ezi zokupombera momambo yipo tusike posivaro setu so 85%. Kukeverera hansa yivhura kuhakura.yipo asi natuvenye tulihameseremo asi mambo nagenye vagapombere. Yimo ana kutanta. Mvhura ezi situmbura sazo kuna kara asi ‘’ Nkondopekankarapamweomu navalituramo mokugusapo udigu womalaria’’ omu natutara asi mukaro gulitjindje nokuruganena kumwe.
Omu yina kara asi turuganene kumwe moNamibia monomukunda murongo edi da kar a asi kwadigumu malaria mon omukunda odo vapombere mononzugo. Omu ngano natusikisamo no peresenta 85% . ‘’ Kupopera mulyo unene yivhulisa kuhakura, yipo tupopere muhoko gwetu. Mvhura ezi kuna kara nositumbura asi ‘ Nkondopeka nkarapamwe omu natuzamo natuvenye tugusapo malaria omu natutj i ndja mparukiso zetu noukumwe. Luvindao kahundilire nompitisili dopamp o, vahund i r e vatungimo vadinkantu omu natulikida kovanona vana kara nokambumburu. ‘’ Kuhagesa malaria kuna kara mwanyamwetu.
Udigu kapi una kara tupu asi masire, nye twahepa kuruganena kumwe. Eyi kuna kara hena morwa kumwena kwetu, morwa kapi twahepa kuretesapo magano gomawa. Luvindao yimo ana kutanta. Ministera kapandwi re nombunga douzuni paukanguki WHO global fund SADC omu natulivatera mwaza yirongo. ‘’ Edjobwano lyangesi lyahepa kulidiworoka kapisi silika tupu, nye simwe tuna kuwapukurura. Mokuruganena kumwe natupopera eparu lyovantu vetu, moNamibia . Mokulipakerera, ose twahepa yikare yomalaria kapisi ngwendi mwanare, yimo ana kutanta.
-anakale@nepc.com.na

