Heather Erdmann
Likwambuyu wa Makete ni Pabalelo ya Sicaba, Esperance Luvindao, ususuelize bayahi banaha Namibia kunga mutu ni mutu kakuba yali mwa kozi yakukona kuiponda, mi naize silelezo ikala ka mukekecima ni tokomelo. Nabulezi zeo kanako ya kumamela Lizazi la Kutibela Kuiponda Labulalu, ili lene li mamezwi mwatasa’ mutomo otwi “Kucinca Mubulelelo: Tahiso ya Sepo ka Kezo.”
Luvindao naize kutokwa sepo kamita kona nto yetuna yetisa kuli batu baiponde mi nakupile bayahi kaufela banaha Namibia kutokolomoha kuikuzeza hala litaba za makete amunahano nikufetuha ba ba baleli ba “mizwale ni likezeli za luna.”
“Kuzwa kachenu, luswanela kunga mutu kaufela kuba mwasikwata sesili mwa kozi yetuna ya kuiponda,” nahatelezi, aekeza kuli kusheuna kuswanela kufela mi batu baswanela ku ambola taba ya kuiponda nako kaufela.
“Ka ofesi yaka, Na ipa kakuba sibaka sa buiketo ku mutu kaufela ya katazeha. Linzwi la silelezo ki kutokwa sepo. Haiba mufelezwi ki sepo, musike mwa bulela linzwi,” nekubulezi likwambuyu. “Haiba inge munga mwambo wa kuli sicaba sikona kubona kuli ni nzi mwa buiketo, batu ba ba ñata ba ka ziba kuli bana ni kumumutuka.”
Namibia izwelapili kufa lipiho zepahami za kuiponda, sihulu banana ni babanca ba mwakozi ya kuiponda. Likwambuyu naize mwahala 16% ni 20% yabatu bane ba bata kuiponda kuna ni kolo yakuli bakaswana ba kutela hape kubata kuiponda mwa nako ya silimo, kacwalo ahatelela fa tokwahalo ya tatulo ya putako ni tuso.
Nabulezi kamo yena nakatazelehile ni mihupulo hanali kwa sikolo sa makete, naize babaleki ba makete ni bona ba mwakozi ya kutalimana ni butata bwa makete amunahano, mi nakupile bayahi banaha Namibia kubata tuso. Naize kamita lisupo libanga teni, mi haiba ya bata kuiponda akandeka mi uziba nzila ya bata kuiponda kayona mi uzwelapili kupihelela kuli ukaiponda, kaufela zeo ki lisupo.
Nasusuelize cwalo babihi ba makande kutokomela hala lipiho za kuiponda. “Babihi ba makande baswanela kufiwa lituto kamo bakonela kubihela kuli bakone kupulusa mioyo, nikuli basike ba keshebisa taba ya bupilo bwa mutu. Hakusikalikana kuñola likande, likande ni likande liswanela kufa tatululo, kufa linombolo batu kobakona kufumana tuso, ni mihato ya kulatelela kuli bafumane tuso,” nabulezi.