KATIMA MULILO – Mikwangalakanyi i butukile mwahali a Katengo ka Tolopo ya Katima Mulilo ni Katengo ka Sikiliti sa Zambezi kuamana ni koo mubu o munde wa sibaka sa Wenela u wela teni.
Kańi yeo ki kale itisa kusupana minwana mwahali a maofisa ba mayemo a pahami ba tutengo totubeli too, bao ba swanela kutisa zwelopili mwa sikiliti. Mubu o munde wo, u fumaneha buse bwa mutai wa sikolo sa Katima Mulilo Unam Campus kuliba Wiko ni kuliba museto wa Wenela (Wenela Border Post) kungelela cwalo ni sibaka sesi zibahaka ka Katima Farm mwa Mutulo. Muofisa yo muhulu wa Katengo ka tolopo ya Katima Mulilo, Mutompehi Charles Nawa u tiiselize kuli haili sona sibaka siwela kwa muuso, kono a kutalusi kuli ki sa ba katengo ka sikiliti, mi u ekelize kuli basweli litukiso za kubona kuli sibaka siekezwa kwa mubu wa tolopo. “Mubu u wela kwa muuso. Mwa nako ya cwale, hauweli kwa katengo ka tolopo kapa katengo ka silikiti. Mubu u hatisizwe kuli u be mubu wa tolopo ya Katima Mulilo. Lusa litezi ma pampili kuzwelela kwa Likolo la Mubu kutiiseza kuli mubu u wela mwa katengo ka tolopo.” Kwa bulela Nawa.
Muofisa yo muhulu wa katengo ka sikiliti sa Zambezi, Mufuhali Regiona Ndopu – Lubinda, yena u yemi kamanzwi a hae kutalusa kuli mubu u wela kwa muuso, mi mapampili a bupaki a teni kutiiseza taba yeo. Na supelize mapampili ao a bupaki a supeza ko mubu u wela kapa u luwilwe teni mane hamoho cwalo ni mańolo a simubuso kuzwelela ofisi ya muńoli yo muhulu wa Likolo la Misebezi ni Linzila yena Mutompehi Peter Mwatile, ana taha kwa ofisi ya habo mwa silimo sa ńohotula (2012), kulaela ku lundulwa kwa babeleki ba katengo ka tolopo ni bao bapila kusona sibaka seo.
Nihakulicwalo, muuna wa sińańeli, Mutompehi Nawa u ize, “akuna kalulo mwa mulao ye talusa kuli katengo ka sikiliti kaswanela ku luwa mubu. Nihaike liswanelo sa kuluwa mubu liswanela ku nyatelwa ki ba mutai wa kalulo ya likolo la Misebezi kono ba likolo leo a ba sika tisa kale lisebelezo za bona mwa likiti ka kutala (decentralised).” Mufumahali Ndopu-Lubinda na ize, Mutompehi nawa u bonahala kuhakanyehiswa ki kalulo ya miseto ya tolopo.
“Kuekezwa kapa kushangelwa kwa mubu wa tolopo a kutalusi kuli mubu seuli wa katengo ka tolopo, siulu mubu wo hatiszwe sina ka ona mubu wo. Ki seo sitisa hakanyehiso. Sina a luli ba katengo ka sikiliti, maata aluna ki ki kufa bupaki kaze luziba mi likolo lona lihatiseza seo lulumelezi. Mane ni muleneńi wa Windhoek ba ekelize kapa kushangela miseto kono amuna kuutwa katengo ka tolopo ya Windheok kuzeka za mubu wa muuso.” Kwa bulela Ndopu- Lubinda.
Mutompehi Nawa u na ni kutwisiso ya kuli tutengo to tubeli to maata atona a likanelela, ka cwalo taelo ya kulundulwa yefilwe ku bao ba akalezwa kuloba mulao ka kuikinela feela mutakafululele a isebezi. “Taba ya kuikunga kuli bona ki muuso, ki mafosisa a baeza. Haiba inge ba ikunga kuli ki muuso cwalo luna bo?. Ku ikunga kuli bana ni maata fa halimu a mubu ki mafosisa. Akuna kalulo ye talusa kuli bana ni liswanelo za kuluwa mubu. Ki taba yelukona kuisa fa pata a kuta yeo. Likalulo za kulundula batu nelisika latelelwa. Luna lubiha ku Likwambuyu Namolo. Lu elelize batu kuli baine.”kwa bulela sińańeli Nawa.
Ni hakulicwalo, u itumelela kuli batu bao ba inzi kwa simu yeo ka mafosisa, kono u ekelize kuli basweli kutusa muso hamoho cwalo ni NDC kakuli basweli ku batokomelela liluwo za bona. “Batu bakonile kuyo ina kwa teni bakeńi sa kutokwa maino. Ki batu ba balikana fa palo ye mashumi a ketalizoho ka basilezi (56), mi buńata a kiba beleki ba tolopo kakuya ka mabulatu. Ba beleki ba katengo ka tolopo ki ba balalu feela.” ka kuya ka Mutompehi Nawa.
Na hapeleza ba katengo ka sikiliti kuba ni sobozi kakutalusa kuli, ba palelwa kulundula yo musweu (mukuwa) fa mubu o swana. “Ba katengo ka sikiliti ba lundula feela batu ba bansu, kono yo musweu (mukuwa) ya ina fa mubu oswana yena a sikafiwa taelo ya kulundulwa. Likwambuyu wa silalanda seo, yena Mutompehi Sibalatani na sikafumaneha kwa kalulo ya kańi yeo. Ku bonahala kuli kwa babeleki ba katengo ka sikiliti kuna ni ba bana ni takazo ya kuina mwa mandu ani.” Kwa bulela Nawa. Mi nalikile ku bulela mabizo abo u akaleza kuba ni takazo yaku bata ku ina kuona mandu ao.
Ka kuya ka Mufumahali Ndopu-Lubinda, kuzwa nako yeo mańolo na filwe kuzwelela kwa likolo la Misebezi, ne kubile ni mukopano mwahali a tutengo totubeli too, kubeya muofisa wa muemeli wa mulao kuzwelela Office ya Attorney General mi kwaba ni tumelelano ya kuli sibaka siwela kwa muuso.” Katengo ka Sikiliti, Katengo ka Tolopo ni Office ya Attorney General ne tukopani niku tiiseza kuli sibaka ki sa muuso. Mi ne ku lumelelanwi kuli babeleki ba katengo ka tolopo hamoho cwalo ni bao baina teni ba siye kuzwelapili kuina kuona mandu ao. Kalulo yeo ne hatisizwe cwalo ki mubusisi wa sikiliti hamoho cwalo ni mayor wa tolopo.” kwa bulela Ndopu-Lubinda.
Mi a zwelapili kutalusa kuli libaka lakuli katengo ka tolopo kasa omelelize toho, ka kutiseza mwa mulaho lizwelopili za muuso. “ Tumelelano i swanelwa ku kutekiwa kapa ku latelelwa. Kalulo ya milelo ye hupuzwi fa mubu wo, nekona kutisa misebezi ya sichaba sesi ńatańata ni kufa lico kwa naha kabupala. Kana ki hande kutibela milelo ya zwelopili bakeni sa ba beleki ba tolopo ba sikainyana feela ni balikani babona bao baina mwa mubu wa muso ka mafosisa”.