WINDHOEK Sikwata sa pili sa baoki ba ba zwelela naha Kenya nesi fitile mwanaha la butanu sunda ye felile. Ndumeleti wa naha Kenya mwanaha mo, Tuneya H. Dado ki yana izo ikopanya ni sikwata mwanaha yani pili kusi ka tamiwa kale lieto la kwanu ni kusi si taluseza kaza naha Namibia. Sikwata se, kisa palo ya mashumi a mabeli feela. Yana kile a nitifaza kaza kuesha kwabaoki mwanaha sunda ye felile neli Likwambuyu wa Likolo la Makete ni Pabalelo ya Sicaba, Dr Richard Kamwi. Hala maofisa ba bahulu bene ba kile ba amuhela baoki mwanaha mo, ne kuna ni yo na sweli sipula sa Bundemeleti bwa naha Kenya Swale-lele, Dr George Maroko ni maofisa ba baÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ba bahulu ba mubuso. Likwata-kwata zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ni zona lisa litezwi kuesha mwamalibiki ze taha kuli ku konwe kukwaniswa palo ye likana 103 ya baoki ba naha Kenya mwanaha mo, ili palo ye tokwahala cwale yene kilwe ya lumelwa ku yona ki mibuso ya linaha ze peli ze. Mulelo wa kubiza baoki ba naha Kenya mwanaha no tile kasamulaho wa kufumana kuli ne kuna ni palo ye sikai hahulu ya baoki mwalipatela kamukana za naha mwanako ya cwale ye, ye kusa fiwa sibaka kuba banca kuli ba kone kukwala lisuba-tuna le mwalilimo ze sikai feela ze taha. Cwale-cwale, Likwambuyu wa Likolo la Makete na kile a lumela kuli kamaniti baoki ba naha neba sebeliswa hahulu katata kakuli kiba banyinyani mwanaha. Mwanako ya cwale, kutokwahala palo ye likana 525 ya baoki ba ba ÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±olisizwe simubuso mwamusebezi o swana, kubeya palo ye likana 975 ye tokwahala ni yona yeli ya baoki baba swanelwa kufiwa lituto ze swana ni kumbalamaniswa mwalipula ze swana. Ka ona masuba-tuna a, baoki ba sebeliswa hahulu katata ni kutisa kuli ba baÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi bano siya musebezi o swana mwamubuso ni kutalima kwamaluko a maÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi esi a mubuso. Ka nzila ya kukwala masuba anza sweli kusiwa a, ba Likolo neba tile ni muhupulo wa kumbalamanisa baoki ba naha Kenya kuli ba kone ku kwala masuba a. Kakuya ka Likwambuyu, baoki bata beiwa kwasibaka sa Likolo sa lituto, koo bata talusezwa ni kusupezwa limbule kaufeela za makete a naha ni kufiwa lituto zeÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi ze itusiswa mwanaha mo, pili ba sika iswa kale mwalikiliti zeba swanela kusebeleza kuzona ili likiliti zabo Caprivi, Kavango ni Kunene. Likiliti ze neli ketilwe mwanako ya cwale kakuli ki zona ze talimani ni likayamana le hahulu ni kufita. Kakuya kaba Likolo, kuesha kwabaoki kuta tusa kulilimanisa likayamana la cwale le mwalikiliti ze cwalo isi kunga misebezi ya bayahi ba naha sina kamo ba baÃÆ’Æ‘Æ‘ÃÆ”šÃ‚±wi bayahi kubeya baoki neba kile ba akaleza mwamazazi a felile. “Baoki ba, bata sebeza feela lilimo ze peli mo, kakuya ka tumelano yene lu kile lwa nyatela niba naha Kenya. Haba sika taha kwanu kuli ba tonga misebezi ya bayahi ba naha ye, batili,” Likwambuyu na tolokile. Kamwi hape usa bilaezwa ki baoki ba naha baba sa lati kusebeleza mwalibaka za matakanyani. “Baoki ba luna haba lati kusebeleza mwalibaka za matakanyani…mi banze ba sweli feela kuno keta libaka za mwamatolopo kuli kizeli kwatuko ni masintolo kubeya linzila sakata. Kono na, ni bona kuli maikuto a ni mihupulo ye cwalo yeo I ‘bolile’,” neku kile kwabulela Likwambuyu mwalikweli ze felile hana kile a ikopanya niba mutende o. Baoki baba itomboli baba zwelela linaha ze cwale ka United States, Austria ni Cuba seba supelize lizwalo la kuto sebeleza mwalibaka za naha ye zeli za matakanyani. Ze ni halili cwana, ba Likolo banze ba sweli kususueza baoki kaufeela ba naha kuli ba kone kusebeleza mwalibaka za matakanyani ha kukonahala. Ka nzila ya kukwala lisuba-tuna le, isi kuikema feela fa naha Kenya, ba Likolo banze ba sweli kufa lituto za buoki kwabayahi ba naha mwalikolo za tuto za makete ze shelana.