I Kae Matundu-Tjiparuro OKAHANDJA Ovaherero mapeya omukandi womuna womundu ave rire po murungu wondjuwo yozoveta nganduu ohoromende tji ya toora omukambo wo tjikoro oku zemburuka ovanane vao vombazu. Imbwi yiumwe wo uri zemburuka mbwa yeterwe iyo rata yOkarukondua kOmatoororero ka Kakarara, Vetaruhe Kandorozu, ovimbumba omasere tji vya wo ronganene muno Oroviungura okupa Theboy Hiiho ombakero yo mbangane. Hihoo wayahwa na katira pondanda yo mapangero mOnderombapa indu oporise tji ya kondjisa oku yapura otjiwana tja Mongua no u Honapare wo Mbazu wa Maharero. O u honapare imbwi wa vanga oku tuirisa Orata Ewald Kazongominja. Nandarire kutja Ombara David Kavari wa Mongua keya zemburukwa iyo horomende otjiwana tja Mongua otja tji tja raisire motjingi tjawo oku pirurra omazikiro wa Kazongominja, o Mongua owa Kavari. Hiiho mo ma kuruhungi wo Vaherero wo ruveze rwa kuta nguno oo mundu wotjiwondo otji titi no zombura o 25 oku pewa ondjozikiro iyo tjiwana na pakwa mo Kahandja. Ombakero ya kayendere o u pore posyo ova hungire ovengi va raisire onyengo yawo na ve kwekurura imba mbaa vemunu kutja vari norupa no vitjitua mbya tuarere kondiro ya Hiiho, kutja popezu poo kokure no vitjitua imbyo. Kongotue ondunge ya Kandorozu yo ku ka raisa onyengo ko murungu wo ndjuwo yo zoveta, kuna o u ri zemburuka wo kutja otjiwana nambano katjina o myano omingi mbi tjasewa navyo kutja ovanane vatjo vombazu ve zemburukwe, pendje no kuta a ma uru tjimuna Hiiho tja tire mo kuraisa onyengo mohange. Wina rimwe re rakiza mbo ro masa nda zire mo mbakero indji okoo kutja otjiwana tja Mongua ka naa tji yakura oninikizire yo ma undururiro wo vanane kombanda yatjo. Orata Licius Kozosi, ngwa hungi ririre po Kavari watjere okuza ko 1924 Ombara Hosea Kutako tja rira omunane wombazu mo Mongua, o Mongua kari yarora oku nanwa iyo vanane vevari vombazu oruveze rumwe. Tjingetjo ovature va Mongwa otji vehina maa veyandjera ombazu indji oku konderwa. Watjere okuza ko ndumbwa otjiwana tja Mongua tji kambura mo u yara otja tji tja raisa mo ma zikiro wo vanane vatjo. Watjere Kavari warira omunane no mbepo yo tjiwana a tjihe ndja i kumwe nu nandarire kutja ye omwini, Kozosi, otji havero iho we tjivangere otjiwana a tjavanga Kavari neye a yakura nao arire orata kehi ya Kavari. Posyo mena ro vihimise vya nambano o Mongua nambano mari vanga oku harisiwa ovanane vevari vombazu tji tji ri otjina omuute tjehina wa u tire. Watjere indji oninikizire o tjiwana tja Mongua tji tji hina maa tji zara nu tji matji rwisa ngaa ko ndjandero. “Katuna omikambo mbi matu toora tjimanga nu ngwari matu hungire. Posyo oruveze rovitjitua maruya,” Kozosi watjere. Wa wezere ko natja o u humandu kutja o tjiwana nambano matji yekwa o u yara wa tjo oku ri toororera ovanane vatjo no ku ninikizirwa ovanane kombanda yatjo.”Kanaa tuyandjere oninikizire nandarire makuzu matu ze ngisiwa,” watjere. Omitiri onguru no rata wina ya Mongua, Gerhard Kanguvi, wa tjere embo indi “democracy” utjiwa kutja tjira hanewa razire komambo yevari rimwe indi o “demo” ndiheya otjiwana nu indi “Cracy” ndiheya o u nane. Munao okutja riheya o u nane wo tjiwana. Nambano wahimwa kutja koporise mari hee o u nane wo mundu umwe. Wa tjere ndoovazu peri nao otjiwana tja Mongua tjiri kamwaha oku toorora nu ndoovazu Kazongominja wa taara otjo matji mu yakura natjiu kehi ye.