WINDOKO – Kakubata kubukeleza pisinisi yabona, muuna ni musala’ hae ili baba pila mwakomponi ya Havana, mbowela wa tolopo ya Windoko, bakalile kubuluka likuhu zabona zelikana 248 mwandandulumu busihu kusabisa masholi. 
Lubasi lolu pilela fa pisinisi ya likuhu nelu ize, buiketelo bwa kulobala ni likuhu nebu ezizwe bakeñisa mulao mwa tolopo ya Windoko, ohanisa kuyandulula mandu ana ikahela. Olivia Shinoveni, naize nebaiketezi kulobala mabapa ni likuhu zabona kakuli batu nebasweli kuli uzwa. Lubasi neluna ni bana babalalu, mi bababeli bapila ni bahabo mwa mutulo wanaha Namibia, mi bapila feela ni mwana’ bona wa musizana wa silimo sili siñwi. 

Shinoveni na tolokile kuli neba lekile likuhu zepeli mwasilimo sa 2015, kukala pisinisi yabona mi likuhu lise liekelize kufitelela 240. Banze baikabela malobalo ni likuhu kuzwa silimo sa 2017, kulipulusa kwa bulengwami mwa silalo. “Nelu libeyanga kwande kono batu sebakala kuli uzwa busihu halu lobezi. Mayemo awo nalu hapelelize kutisa likuhu mwa muzuzu molu lobala, kakuli nekusina mukwa omuñwi,” lubasi nelu tolokile. Kabumai neba sa koni kuekeza ndu yabona bakeñisa milao ya katengo katolopo yehanisa kuyandulula mandu kobapila. 
Kono, neba ñolezi kwa katengo katolopo ñohola mwakweli ya Yenda, kukupa kuyandulula ndu yabona, kuli bafumane maino alikuhu zabona. 

“Nelu amuhezi temuso yakuli kupo yaluna neilo fita, nikuli babeleki bakatengo katolopo bakataha kuto batisisa mayemo, pili basika lulumelela kuyandulula. Luse lulibelezi kutisa cwale,”neku talusize wamuuna. 
Muyemeli watolopo ya Windoko Fransina Kahungu, napotezi komponi cwalecwale kuyo shoka mayemo abatu bane bakupile kuyandulula mandu abona. Kahungu natalusize kuli mayemo alubasi natokwa kutalimwa kaputako, kakuli hakuyo hande kukopanela malobalo ni likuhu.

 “Mwakona kubona kuli ba kibatu baba buluka mulao wanaha, babana ni sepo mwakamaiso ya katengo katolopo. Kono, niswabile kuli babeleki bakona kunga silimo basatahi kuto talima mayemo. Kumaswe hahulu. Batu ba batokwa tuso,” nabulezi fapila mapokola batolopo bane bamusindeketile kwa komponi. Kahungu kono natolokile kuli milao ne tahile kufukuza litaba zakuswala mubu, kono mwalitaba zeñwi kwakona kulumelelwa. 

“Mwasizo sa luna halu lobali ni likuhu. Litisa matuku mi mwanana umwa kozi. Babeleki lufe batu ba nako yaku tatulula butata bo,” naekelize. Mandu amañwi ana ikahela ane alumelezwi kuyandululwa kona ana ni butata bwa kupuya, abeilwe mapepa mwahali, ni mokuna ni batu babañata.