Erastus Ngaruka
Otjomuise- O ku risa o vi namwinyo oo tji¿a otji zeu nu tji tji nana otji mariva mo ndjaÞu yo mu Þuta mo vi¿a vyarwe ovingi vyo ku tumba o vi na mwinyo.
Mo Namibia o vi na mwinyo (ozongombe, ozonÿu no zogombo) o hapo vi tumbwa po ndondo ombaranga yok u tumba muyo ngeri o mbiriha mbiriha a yeri omaryo. O zombura no zo bmura, o ma ungurisiro wo no ninikizire ko ma ryo mo Namibia ya ye ruruka nganduu po ndondo yo kutja ingo maryo na wina o vi namwinyo vya u ta oku hendekwa. O ma rokero wo mbura ovi hazeti ye yeterako o u zeu mbu munika mo ma u rumbu nge ha pokasana. Oma tumbiro no vi namwinyo o nge honapara mo tji tamba tjo tutumbo no vi kunwa mo Namibia, no wo ye na o ha mbwaraka¿a yo tji koro ko ma hupo o ma karerere mehi po zo ndondo a zehe zo ma unguriro wo vi ungurwa. O ku tara ko zo ngaro nÿeripo nai zo u rumbu mehi, o tji varero otji nene tjo vi na mwinyo vyaÞa, tjinene ozongombe nu inÿa nÿe randa zeri mo ngaro ongundi, nu ze muna otji mariva otji ÞiÞi me na ro kutja ozoprysa zeri kehi, no tji ma riva tjo ku risa wina tja ye ruruka, nu inga o ma tokero o ma nene ko va Þuta no mbwiko yehi.
Oku¿i otja tji kweya nai, o tji¿a otji zeu zeu o ku kondja o ku hupisa o vi na mwinyo mbya sewapo no u ri zemburuka wo ku tja ekweze ro ma rokero ndi ma riya ka rina ku tjiukwa kutja ma ri sana pi. O vi na mwinyo mbya hupu ma vi Þanÿere ko ma risiro wavyo iyo mu Þuta. Mu nao o tjeri o kuÞa no ku hupa kutja o mu Þuta auhe ko u rike we ma rongerise ombura aihe oma risiro nga ye nene wo vi na mwinyo nge hina o ku pokera o kwiisira ko zo ngaro zo kuti meri. Ondunge poo oma rongerisiro inga o ku kondja kutja pe kare omwano wo ma risiro wo mwinyo omure poo oma karerere no ku ungura no kara no vi riwa vye omuni vyo vi na mwinyo na wina o ku pwika ovi kruya no vi rasewa imbi mbiripo o ku vyu ngurisa mo ru veze ro u zeu.
Tjinene o ku ungura ovikurya po ndondo yo tjunda mo mwano o mbiriha mbiriha, omutjate ko ku ungurisa nu no myano mbirivyo otjo myano vimwe mbya sere oku toorwa otja tji ma pesora oku pupapareka o u rumbu. Muvyarwe ovingi, ozo mbwiro oku henununa otjitiro tjo vi na mwinyo; otjimariva tjo ku virisa; o ku tuzira oma kwatisiro wavyo po ndondo yo ha rive indjo; o ku isako o ¿i¿ikizire ko maryo; otji hite otji tjo ziwa ko u Þuta no ku henununa o ma rarakaneno wo vi kurya pokati ko vandu no vi namwinyo. Mo ma u nguriro wo vi kurya inga mu na imbi: Ovikunino ( vyo zo miriva, omahangu) no ku tanaurira ovi sisiro vya vyo mo vi kurya vyo vi na mwinyo; Oma ku nino wo ma hozu wo zo soroto peke peke we kweze ro mbura aihe; Oma unguriro wo vi kurya mo myano vya kandinondi tjimuna o ma tjatjero wavyo; o ku nyanyanga oviyao no vi tatu mokuti. O hapo otjina tji ma tjiso o ku tjiukwa nambano mo Namibia o koo kutja nambano ombura okuza mo u rumbu wo 2013 kambwa. Mu nao o ku rongerera o u rumbu, o va Þuta otji ma veso oku paha no ku toora omyano vyo ma risiro mo u rumbu no ku pwika otjimariva tjawo mo zo ndjiviro za kandinondi poo ozo mahina nÿeripo o ku ungura ovi kurya vyao oveni.
Ekweze ewa ro ma rokero ka mata ngeya pehi uriri, nu ngwari oupame no ma handjaukiro wawo me kweze ro harive indo, nu ko ru seinina o u paranga no nÿengu yo ma ryo. O ku pata, owingi no nÿengu yo vi riwa mbiripo ombi ma vi pangura kutja o mu tuta no vi na mwinyo vye ekweze ma ve tuurunga nganduu ombura tji ya rook. Munao o va tuta otji ma veso o ku kondja kutja o vi na winyo vyao oure wo mbura aihe virisiwe pu pa yenene.
*Erastus Ngaruka onongo mounongo wa kandinondi movyo tutumbo novikunwa no mu yandja ndunge muwo wina okuza kOmbaanga yOtumbo nOvikunwa