[t4b-ticker]

Onda hogololwa koshigwana, hakaakwanezimo yontumba – Ndilimani

Onda hogololwa koshigwana, hakaakwanezimo yontumba – Ndilimani

UUKWANGULA – Elenga enene lyUukwambi osho wo omunashipundi gwomalelo gwopamuthigululwakalo gAawambo Herman Ndilimani Iipumbu okwa ti opo a ninge elenga enene lyUukwambi, okwa hogololwa koshigwana, sho osho she mu gandja kepangelo e shi kalele po.

“Ngele ope na mboka ya hala nda za ko, nashi ningwe pamulandu ngaashi nda tulilwe ko. Ngame onda taambwa kepangelo, naashoka osha ningwa sha ikolelela komisindalandu dhi li po,” ta fatulula ngaaka. Iipumbu okwa ti, okwa lela oshitunda shUukwambi uule womimvo dha pita 30, ihe ina tsakaneka nale omayipumomumwe ngaashi ngoka taga holoka paife. Elenga enene lyUukwambi olya yamukula ngaaka konima lya pulwa kombinga yomapopyo moshigwana kutya Uukwambi owa halelwa omukwaniilwa ta zi maakwanezimo yomukwaniilwa nale Iipumbu yaTshilongo.

Omukwaniilwa yaTshilongo okwa lele Uukwambi okuza 1907 sigo 1932.  

Omupopiliko gwokomitiye ndjoka tayi kondjitha Iipumbu a ze ko koshipundi, Tangy Mike Tshilongo okwa ti oya kala ethimbo nuule ya tala oshinima shoka.

“Uukwambi owa pumbwa okulelwa kelenga enene ihe inau pumbwa okulelwa komukuluntu gwomalelo gwopamuthigululwakalo ngaashi Iipumbu. Otwa hala elenga enene nenge omukwaniilwa ta zi mezimo lyaakwaanilwa, ethimbo lyokuthikama opaife,” ta popi ngaaka.

Ta gwedha ko nonando omukwaniilwa ina thiga a hogolola ngoka te mu pingene po okwa thigi e mu totha mo.

Tshilongo okwa ti, epipi lyomimvo 1940, 50, oshowo 60 oya ndopa okugwanitha po elalakano lyomukwaniilwa, ihe mboka yepipi lyo1970, oshowo 80 oya ilongekindha okugwanitha po ehalo lyomukwanilwa yaTshilongo.

“Otwa pandula kiilonga ya longwa kutate Iipumbu, otatu mu pandula, ashike ethimbo lyawo olya pwa ko, onkene na thige po oshipundi shokulela oshitunda shUukwambi. Sho tatu kondjitha Iipumbu a ze ko, itatu yi iilonga yomuntu moshipala nenge itatu yono, ihe otwa landula okatendo oka-25 komo2000, hoka taka ti oshigwana osha manguluka okuninga eyindilo omukwanilwa a ze ko koshipundi,” ta fatulula ngaaka.

Ta gwedha po ta ti, Aakwambi oya kanitha eyinekelo muIipumbu oshoka ope na mboka ye na okulela taya zi mezimo lyaakwaanilwa.

Tshilongo okwa ti, inaya hala okukanitha oshinakugwanitha shokulela shoka sha thigilwa  ezimo lyaakwanilwa. 

Iipumbu esiku olyo tuu ndyoka okwa yelitha kutya oshipotha shoka shi li kompangu osha patululwa kelelo lyUukwambi omolwongundu ndjoka ya totwa po anuwa yAaKwambi, inayi hala okutsa kumwe naasho elelo lya tokola, sho ya hala okudhimbulukwa esiku lyaakwanilwa moshiwike moka mu na iinakugwanithwa ya kala po nale. “Tse inatu tinda, katu li ompinge noshituthi shawo, ashike omasiku ngoka oge na nale iinyangandhalwa ya ningi omayindilo tango, yi li natango momundhingoloko moka Aakwambi ya hala okuningila oshituthindhimbuluko,” Iipumbu ta fatulula ngaaka. Ta ti, ngele otaya vulu okuningila hoka haya ningile shito iituthi yawo, elelo lyUukwambi kalyi li ompinge nasho.

Ndilimani okwa ti, nonando a hiywa koshituthi shoka, mboka taye shi ningi inaya pula epitikilo ngele otaya vulu okuninga oshituthi shoka, ngaashi shi na okuningwa, ongaa aantu ye li moshilongo tashi lelwa.

“Otwa mono ashike ombaapila tayi tu hiya tu ye koshituthindhumbuluko shaakwaniilwa,’’ ta popi ngaaka. Iipumbu okwa ti, sha ikwatelela koompango dhopamuthigululwakalo oshilongo ohashi lelwa komuleli a tulwa, naangoka ta ka ya iilonga ye moshipala ota vulu okupewa egeelo.

Ta ti, mboka taya longekidha oshituthi shoka oya hiya nale aantu komalungula, ya longitha oonkondo dhawo okuninga shoka ye li metifa nasho.

Elelo lyUukwambi olya fatulula kutya oyali ya ningi oshigongi, moka ya tseyithile “Aakwambi” ihe kaye shi “Aakwanilwa”  kutya oye li ompinge nesiku ndyoka, noya li ya zimine, ihe nani inaya zimina moshili, oya tokola okuya komeho noshituthindhimbuluko shawo. Eyamukulo ngele oshituthidhimbuluko shoka otashi ka ningwa momasiku 17 gomwedhi nguka nenge osha kalekwa, otashi tokolwa kompangu yopombanda ngula.

vkaapanda@nepc.com.na.