Ngunda omuhoko wOmbanderu, na indi ehi arihe ra Namibia ariri moruhoze wOmuṱize wOtjihavero, omuyaruke Gerson Kunomundu Katjirua, ngwa suvisirwe omayuva womasuviro nga zuko, wina ehi ra Tjauana riri moruhoze rwaumwe ngwa yata ozondambo ozongoto mehi ndo.
Tjinene kutja kangamwa omuhoko mehi ndo u varerwe nokuzemburukwa. Nguri oserekaze Lydia Nyathi Ramahobo – Shelanshando. Ngwaa rwire pomausemba womihoko avihe. Nokokure ku nowee. Otjimbanderu nOtjiherero matji tja. Kokure kOtjauana mena rondjembo ya Tjivi Tjouanga ndindo ndi ku nOvambanderu nOvaherero, evere rimwe novakwao mOnamibia. Mberi kokure kazondekurona uriri nungwari naimba mOtjauana mba yakura ovakuru novaṱi vOvambanderu nOvaherero nave ve sekirisa. Ngandu kundino ndi. Ovambanderu nOvaherero mberi ngo otjovakwatera vehi ndo.
Ngunda tjiva vavo ozombura nozombura okukautira kozo-1960 ava uta okukotoka kehi rooihe nooina, aza panḓera mehi ndo, mba sewa ve kara kehi yozongondjero nozondjuriro pekepeke ngamba. Muzo mu mu nomazemburukiro wombazu neraka razo. Tjimuna, okutaviza kombunda oruveze rumwe ovakazendu momuzaro wombazu tji mave perendwa ouuru wondjiukiro tjaave sokuiisako ovikaivva vyawo. Wina ombura yozombura mehi ndo mwari orunywaa rembo romahongero ndari ohunga nongaro novitjitwa vyomihoko vyOvambanderu nOvaherero. Ndaari hongo ovahongwa kutja otusira pendje nokutja “ozondjuwo” tjimuna ozotenda mouyenda, otwo matu kanasaneno mozonḓiro.
Imbi, mu vyarwe ovingi, ozondekurona nomapanga wawo ombi za rwisa avi runduruka. Rimwe repanga indi ndiri nomuyaruke Ramahobo-Selashando. Eye ngwa ungura nozondekurona ozengi pekepeke mehi ndo muwo mu mu na Stephen Kazeire Hangara Raurau mozombura inḓa o-2000 ponganda yomahongero wokombanda yehi ndo. Tjimwe ku ma tjiukirwa ongonḓononeno ohunga nohepero yomaraka omakwatera mOtjauana momahongero wombutiro ngaaye honaparerwapo i yOtjiingirisa.
Kundino ndi mOndjuwo yOzombara ya Tjauana mu na omihoko vyarwe pendje nOvatjauana oveni wina mu mu nOvaherero nOvambanderu. Mongondjero yozondekurona inḓa. Tjingetjo ndino onganda yomahongero wokombanda yehi ndo, Ouniversity ya Tjauana i nondando yokuuta okuhonga eraka rozondekurona, ndi mari tjiukwa otjOtjiherero/ Otjimbanderu. Otjomundu ngwari mumwe wozohongora zokombanda na wina oruveze rumwe Oministera mOhoromende ya Tjauana, ozondambo zomuyaruke Nyathi maze tezewa wina motjiṋa tji.