KONGOLA – Bamulao mwasikiliti sa Zambezi basweli kusebeza katata kulwanisa bubangoki sihulu bwa busholi bwa likomu kaswalisano ni sicaba ni tiisezo ya mulao.

Sibuabui wa sipokola mwa sikiliti sa Zambezi Kisco Sitali hana bulela hala taba yeo, na yanduluzi zeo mapokola baezize kutibela ni kulwanisa busholi bwa likomu. “Busholi bwa likomu ki nto yebilaeza hahulu mwa sikiliti se. Kamucwaocwalo, luna ni kusebelisa nzila ye ipitezi kulwanisa butata bo,” nekubulezi Sitali.

Kutisa cwale likomu zelikana 800, za teko ya masheleñi alikana lulelule li uzwizwe mwa sikiliti kuzwa silimo sa 2022 kutisa cwale. Busholi bwa likomu busiala kuba pilaelo yetuna mwa minzi yefumaneha mukulela wa naha Namibia, Zambia ni Botswana. Kulika kutatulula taba yeo, mubuso noboni kuli kiswanelo kuli kutalima taba yeo mwa sikiliti sa Zambezi kanako ya mungendenge waswalisano ya sisole. 

Sitali naize masholi bazwa buhule bwa libaka za Angola ni Zambia kufita mwa mishitu yetibani mwasikiliti sa Zambezi kuliba naha Botswana kuyo uzwa likomu. Naize kamita zeo liezwa katuso ya bayahi banaha. Balimi ba ba bilaela nebaize bubotana kitaba yeñwi yetisa kekezo ya busholi bwa likomu. 

“Bayahi babañwi banaha Namibia bakenywa misebezi yakukandekisana ni bayahi banaha Zambia kuto uzwa likomu mwanaha Namibia ni kulifiwa N$300 komu ni komu haito fita. Zeo liezahala basa bilaeli za likozi zefumaneha mwa kuswaliwa mane nikukona kutamiwa kuya mwatolongo,” nekubulezi mulimi yana bilaela. 

Bao babali mwapisinisi ya kulekisa nama baleka likomu kwa balimi kateko yekutezi fafasi. Kamutala, komu yateko yelikana N$9000 ikonwa kuyo lekiswa mwahala N$1 800 ni N$2500. Kamulelo wakutibela kuzamaisa likomu isi kamulao ni kubulaya likomu za busholi, Sitali natolokile kuli misika kaufela ifilwe taelo yakunyatisisa pampili yelumelela kuli likomu lizamaye pili limunanu zeo lisika lekiwa kale.

“Bazamaisi bamisika ya sicaba teñi likomu liyo bulaiwa baswanela kutatuba mañolo alikomu kaufela. Kalulo yeo ika lutusa kuli likomu zabusholi lilemuhiwe kapilipili,” nafile mamela. Museto mwahala naha Zambia ni Namibia ubunolo kutula bakeñisa kuli hakubonahali hande hape kutibani. Ili taba yekonisa masholi kusila basika lemuhiwa hape kubela tata balondoti balikomu ze uzwizwe.

Kukulisa kwa mukulela nikona kuekelizwe. “Mwa misebezi yaluna, halukatana likomu ze uzwizwe, lwaba yemisa ni kutatuba mapampili abona. Lutalima maka ya kwa zebe, mubala wakomu, mi lika kaufela liswanela kuzamaelela kamo kuñolezwi faliñolo leli lumelela kuli komu izamaye,” nekubulezi Sitali. Kuekeza kuzeo, bamulao ni likhuta za sizo basweli musebezi tuna haiba limu zefumanwi lina ni kubulaiwa kapili bakeñisa kuli liholofezi mi mulimi hakoni kufumana liñolo lakuli alizamaise komu yahae kapilipili.