Bukalo – Kasamulaho alilimo zene kusina mulena, mushobo wa Masubia noboni maungulo anako yetelele basina muetapili katuso ya likwambuyu wa zwelopili yalibaka zalitolopo ni matakanyani, Sankwasa Sankwasa.
Mwa manzwi ahae ane asika ñolwa fapampili ane afitisa mwatasa kota, yene kile ya calwa kiyo neli mulena wa Mafwe Richard Muhinda Mamili kasilimo sa 1972, kwa khuta ya Bukalo, Sankwasa nasupile mabulatwi, kuabana kwa mushobo ni litaba za lipolitiki kuba zona zene tisize kuli sicaba sa Masubia si ine lilimo sisina mueteleli.
Nabulezi zeo kanako yakutalekwa kwa Mulena wa Masubia Gilbert Mutwa Muraliswani III kwa Bukalo. “Kiñi mushobo hane usina mulena kalilimo zene? Sankwasa abuza, linzwi lahae li utwahala kuimelwa kilipilaelo ni bunyemi.
“Taba ye cwalo yani lyanganisa – isi feela kakuba likwambuyu, kono kakuba ya simuluha kusona sicaba se.”
Amano ketwa ki Mueteleli wanaha Netumbo Nandi-Ndaitwah cwalecwale, muuna walipolitiki nafumani taba yene bonahala kumbalanda mwa kamaiso ya likwambuyu sapili lilimo zene. Amano ketwa, aeza patisiso yakufumana buniti bone butisa tiyeho mwa kutaleka mulena. “Buhata bobutuna,” abulela patalaza. “Piho ya patisiso yene filwe kwa likolo nebulezi buniti, kono nekungulezwi kwatuko – kupondolwa kimabulatwi aba babata kubona sicaba se siabana fahali.”
Likwambuyu nasupile poto yahae kwa sicaba la 3 Lungu unumwaha, asindeketilwe kibabeleki balikolo ni muyemeli wamulao kuzwelela kwa ofesi ya Muyemeli wa Mubuso, kuto batisisa buniti. Nalumezi litemuso kwalikwata zene lwanela sipula kuli sana bata ki kufumana tatululo isi ngambolo.
“Ngambolo, babulelela kuli, kikubulelela mutu yomuñwi kuli aye mwalihele kamukwa wakuli baya teñi batabile. Neni tezi kuto fumana tatululo,” nekubulezi Sankwasa, ili kutahisa liseho ni nikulumela kakunanula litoho kubane bali teñi. Manzwi ahae nasupa kubeela sizo kwatuko kakuba taba tuna yene tisa misunga. Kacwalo naize kikwabutokwa kulatelela sizo ni mikwa yakale.
“Bokukwa abo kukwaluna neba sebelisa hande sizo. Kono luna, ba ba bizwa kuli lu lusika lolunca – lutile ni kuto pesula mikwa yeo. Nihaike kwa Europa, mushobo ni mushobo una ni mulena, kakuli ketelelo kona mutomo wa kozo, kuaba mubu ni ku atula litaba,” nahatelezi.
Abulela cwalo hala mabulatwi a kuli Mutwa na ke t i lwe kalitumelelano zakwamukunda. Nahanile likakalezo zakuli keto yahae ingunganywa kwataba ya Sikanjabuka.
Sibaka sa Sikanjabuka mwasikiliti sa Zambezi kimakunganelo akomano mwahala Masubia ni Mafwe. Likhuta kaufela zepeli lilwanela sibaka seo. Likomano zeo lizwezi pili lilimo zeñata, mwasilimo sa 2008 nekubile ni kuswalana famibili hala kuyahiwa kwa khuta ya Masubia mwa mubu olwanelwa.
Nihane kulikilwe linzila kaufela kulika kutatulula butata, hamohocwalo nitahiso ya katengo kamalena, musunga uzwelapili.
Nihakuli cwalo Sankwasa nakupile mulena yomunca kuzamaisa hande sicaba sahae kusina ketululo. “Mulena, Masubia kaufela seli banabahao – kapa nebakulata kapa nebasakulati. Kaufela ubaeze kakulikanelela. Kona ketelelo.”