Otjomuise- Ombara Turimuro Hoveka matja oma kamburiro wehi no ku hina o u semba mehi ra Eiseba mo Karukondua kOmatoororero ka Tjombinÿe yeri mo zondi mbari.
Ondi imwe oyo vandu mbehina oviungura mbeturira morosevate ya kangamwa indji mbeturisa tjazumba ave randisa omahi kovandu vo pendje mbehaturire moresevate indji kehi yo tjiwova tjokutja owo mavetura mo mahi ingo pu nawo nu ngwari ape hakara nao omahi inga ayerire yovayenda vawo imba. Ma pe hee kutja ovandu imba vengara va yetwa mo mi rari nu ngwari tjazumba ave turisiwa me koveka. Varwe ovandu mbe turisiwa iyo mauhonapare wombazu. Matja ovandu peke peke mbehaturire mo resevate indji ve pura pura ko mauhonapare wo zo mbazu peke peke omahi omakombe ayo venonÿero yo ku tura tjazumba ave hitisa mo ovandu varwe.
Wina pena ovandu mbe ri toporera ozondjombo. Potwingi omahi inga kayena ounene pu ye u tira poo pu ye yandera. Pu ma pehee kutja nai pemunika ayo kapena oveta poo omazeva wo u nene wehi ro ma twirisiro kutja ma riutire pi na riyandere pi?
Munao Ombara Hoveka otjena enyando enene kutja omitanda vya Eiseba vya sekamene ongendo indji. Omitanda imbi, ovyo mbi ma tjiva viturira mo Eiseba, katjisupi vya tjangere o ru tuu ko u honapare wombazu wa Hoveka mu ma vitjeme nehi ra Eiseba ndiri ri poo kuyanda tjinga ovandu ave riturira no ku riturisa kombanga yawo oveni. “Tjiva vanana ozokamba ozonene mehi ra kamwaha veya oku ungura ozo farama mehi ra kamwaha. Novandu mberitoporera ozondjombo noku hina oku pitira mo mi rari mbya zikamisiwa otja koveta jEhi retu no yo Land Board (Otjirata Tjehi),”orutuu indwi ma ru tja.
Munao omitanda imbi otji ma viningire ombongarero yo vana rupa avehe o ku haama mu Kozonjanga o ku hungirira ko ngendo yavyo indji, wina ndjarire ongendo yoresevate aihe. Ombara Hoveka otja ya kura ondunge yo mbongarero tjinga ongendo indji wina kuye airi ongendo onene nu otjikando atjihe tjamunu o ka ruveze ko kwiiraisa povitjitwa peke peke aetjita nao. Matja ehi ra Eiseba ohapo ri ririra enene po ra Pukiro poo ra Otjombinÿe. Posia mena rongaro ndji kayenda poo nai ri Þikonapara. Munao Hoveka otjimatja otjeri ohepero tjinene oku puratena komitanda imbi no vature avehe va Eiseba oku tara kutja ondjira ko mu rungu ma i so o ku sanapi. Otja kuye ondunge yo mi tanda indji ondjiriyo no ndji maa i kayama o Eiseba. Matja mo ngendo yehi mo Eiseba wina muna ongendo yo va ture mbe ri toporera.
Nandarire kutja otjo tjiri owo otjovature wina vasere oku parukira mehi, uno ngeyakeyero nounene wehi ndjimatja riza okuza po Korondona nganduu kondjira tji ma yii ko Ngama, ape ounene wo zo kirometa o 15 nganduu ku 20 oure nouparanga. “Hapoo ndoovazu indie hi rovandu tjiva uriri imbo varwe tjike,” Hoveka wa kendwa.
Matja orutuu indwi kouhonapare wao rwa vazere posia owo a u munu kutja katji¿a tjawo ko u rike wawo o ku hungirirako poo oku ripurirako posia otjo tjiwa¿a o tjiture a tjihe no u Þuta auhe wa Eiseba oku ripurira kutjo. Muwo wina mu muna omauhonapare warwe wo zo mbazu. Ombongarero indji ma munu kutuja oyo kunwa o u nongo no ndjivisiro mo vi ¿enge ovingi peke peke tjimuna imbi mbya raisiwa morutuu romitanda vya Eiseba. Muvyarwe omitanda vya Eiseba imbi ma vi ningire kotjirata kutja:
Tjitare kutja ovandu mbu mua handurisa mehi oove¿e, nu mberiturira otja kokuvanga kwao oove¿e?
Nu tjipena ngwayazema (leasing) ehi ko horomende tutjiwe kutja oove¿e wina?
Hapo oma unguriro wo zo kamba ozonene no me ritopororero wo zo ndjombo pendje noveta ya yandjerwa? Nu ya yandjerwa iyo vakendu? Poo rumwe okutunyengura vetunyengura puno vanane vetu novanene vetu wina tjive tura nao. Hapo ovanane vo mbazu vetarera vi ovananwa vao tjimaveuru nouzeu mbwi nokuhena kuuzengurura? Ozondarata za Tjorutjandja zarapotwa kovirata nu kaze yamangururwa ngamba.
Ovandu motjirongo vaso kutura vengapi nu ehi rotjirongo tjimwe raso kuÞeka pi?
Ovandu maveturisiwa ngapi ehi raanda nai nu ngunda ovandu veturisiwa?
Pendje na nao wina mavi yandja ondunge yo kutja:
Ovandu mbatura moEiseb avehe veete ozombapira zao nÿu vahandurisiwa nazo nu imba mbatura aveyerike movirongo ovinene ve ri yandjere okutura puna ovandu varwe ovature vaEiseb mberi mo mahi ngehina maryo poo okuha¿asana omahi;
Tjipena mba ya zemisiwa omahi iyo horomende, ovirata poo ovanane vetu maveso okuningira ko horomende kutja aihayandjere ovi¿ambyo (okuyazema) mo mahi wa kamwaha poo moEiseb orondu omaryo wetu ya kwa¿wa.
Ovandu avehe mbeno zokamba ozonene mehi ra kamwaha veso kuraerwa kutja oveta yomahi
wakamwaha itjavi na ve pewa orutuu ro ku zepora poo ve Þikonaparise ozokamba zao inÿa.
Omahi mo Eiseb yaanda ovandu mbeheri ovature vaEiseb kavesere okuyandjerwa poo okuhandurisiwa rukwao. Oma yandjero wo mahi/omahandurisiro ye patwe ape hakara otjirata tjimatji handurisa okuza ku nai ngandu otji¿a ihi tji tja zengururwa.
Ombara Hoveka matja ombongarero indji tji ya haama ma rire omautiro ngeriwo tjinga ayeri ohepero tjinene “okuÞiza ihi tjiunatjo”, ndikara embo re rotjikero tji ma hungirire kozo ngondjero peke peke zomahi, tjinene ehi rotjizeero tjimuna Erindi. Otja kuye Erindi nai ka riri mo make wo mu hoko posia kapena kutja karisere oku kondjisiwa o ku kotorwa otjehi rotjizeero kutjiva mo mu hoko. Posia nai o Eiseba riri mo make wo mu hoko posia nai riri poo kuzamo mo make wawo o ku kawira mo make wo vandu varwe vozonganda.
Ohunga nehi rovyungura vyo ku pangi¿a Ovakuruha, Ombara Hoveka matja ouhonapare wa Hoveka po zo mbongarero ozengi zo ku randisa ondunge poo ondero yo horomende indji opu wakara. Posia po ndiero yo kutja nambano ehi ra sere oku yandjwa, nehi ndiÞeki pi ka pu wakara. Kuwo otji tjee kurira otji¿a otjiurumise okuzuva kutja mo Eiseba munehi rOvakuruha nandarire kutja mehindi muna ozonÿarata zovandu varwe mbe turira muro. Tjingetjo wina tjee kurira otji handuze ko u honapare wa Hoveka oku zuva kutja ehi nda kekerwa otjiungura ihi rina zo heketara 32,000 mo u nene waro.
Hoveka matja okuza no ku hara ounongo mo tji¿a ihi, otjouhonapare wombazu na mbano mbwa zemburukirwa mo Eiseba kotjiveta, wa hakayena nomberoo yo Peresidenda yOkehi, kuna Gerson KamaÞuka, Ohongora yOkehi yo tjiungura tjo ku pangi¿a Ovakuruha momberoo indji. Mwimbi mbi va hungirira ko Ovakuruha oku riturira oveni aveyerike mehi ro zo heketara azehe o 32,000 no ku hina ovandu varwe mba vasewa morukondwa. Wina va hungirira ko kutja hapo ozondjombo zasere okurira zovandu kourike wawo oveni? Munao otja ko Mbara Hoveka otji¿a ihi nai otji tjiri mo ma Þunino kehi yo tjihungiriro tjo vanarupa no vana nÿero avehe tji ma zeri nu tjena ongamburiro kutja tjiri mondjira ka tjisupi oruveze tji rwa horo.