Victoria Kaapanda
ONGWEDIVA –Nonande ope na yamwe yomaakwashigwana ye na eitaalo lya puka kutya ombuto yoCovid-19 ndjoka tayi tyakeleke muuyuni ihayi kwata aaluudhe, Omukuluntu gwoshipangelo shaNandjokwe Dr. Akutu Munyuki okwa ti omikithi kadhi na ondjoolola.
Aakwashigwana yamwe onkene ngaa inaaya hala oku itaala omalongo taye ga pewa ge na sha nombuto yoCovid-19 ndjoka ya tseyika nawa nedhina coronavirus, ndjoka tayi taandele muuyuni ya fa epeya.
Yamwe yomaakwashigwana ya popiwa nayo kuKundana ongaashi Ndatunga Pangeleni ha zi molukanda lwaMukwanambwa (New Reception) mOngwediva, ngoka ha landitha okapana. Sho a li a yi moonkundathana naKundana, okwa ti ye ota kongo iikuni ye yokukatema okapana ke.
Pangeleni ngoka a li ta tyaya iikuni okwa ti ye ke na nando uumbanda washa, okwa itaala kutya omukithi ngoka kagushi gwAanamibia. Okwa ti ye ke na iimaliwa yokulanda ikeelelitho yomukithi ngoka, ye ke na esiku a pite a lala itaa yi kiilonga molwa andola omukithi ngoka gu li moshilongo. Ta ti mokulanditha okapana omo ha hupile.
Omadhilaadhilo gaPangeleni oga fa naanaa gaantu yalwe taye ya andjeneke kosocial media, anuwa oCovid-19 ihayi kwata aaluudhe, ihe omukithi gwiilumbu.
Maria Nangombe ngoka ha shingitha iikulya ya pya pegumbo lye okwa ti, natango ke na naanaa euveko lyasha kombinga yoCovid-19. Ashike ye okwa itayela kutya ngele ethimbo lyomuntu lyokukwatwa komukithi olya adha ogu na ashike oku mu kwata.
“Otwa koka tatu nu omeya gomomithima go ogo ga kaka, atu li inatu iyoga –noshiwike otashi vulu okupita inatu iyoga komalutu –ihe kakwa li hatu ehama nenge tu kwatwe komikithi ndhoka tamu popi mpoka,” Nangombe a popi ngaaka.
Ta gwedha po ta ti ye oku uvite kutya omukithi ngoka shapo otagu zi miikulya yopashinanena. Nangombe ta ti ye omunangeshefa shili, nonkene oku na okukala e na iilandithomwa ya yela noyi li miikwatelwa ya yela.
Ta ti omeya ote ga tula pomalandithilo ge okulongithwa kwaangoka ta landa nenge a li ta li pongeshefa ye, ihe kage shi ga kehe ta ende anuwa niiyoshe koonyala.
Ashike omundohotola Munyika okwa ti aakwashigwana naya uve ko, naya iyuthe komilandu adhihe okukelela omukithi gocorona oshoka ogwoshili go ogwa nika oshiponga.
“Omiikithi ihadhi yolola kutya olye ta vulu okukwatwa kehe omuntu e na omwenyo ota vulu okukwatwa komukithi kehe, unene ngaashi ngoka ohagu taambathwana mbala,” Munyika ta fatulula.
Okwa kumagidha aakashigwana ta ti ngele gumwe a idhimbulula e na omandhindhiliko ga fa ngoka gocoronavirus na kambadhale a dhengele ongodhi koshipangelo, opo aapangi ya ninge omalongekidho okuthika puye oshoka ina pumbwa oku ya mokati kaantu oshoka ota vulu okupa aantu oyendji ombuto.
Munyika ta gwedha po ta ti oshidhigu okuhulitha po ongeshefa yomuntu, ngele omo ha hupile, ihe aalandithi naya iyuthe komalombwelo naaluhe naya kale taya iyogo koonyala.
Kakele komaiyuvo gaPangeleni aakwashigwana yamwe komikunda, momalukanda otaya ulike euvoko, nehalo oku iyutha komalombwelo.
Omukulupe gwomimvo 83, Nangula Mathias gwomomukunda Oshuulo mUukwambi okwa ti nonande uuyuni owa taalelwa komashongo ogendji nokiinima oyindji iiwinayi, pethimbo limwe aantu naya pandule oshoka paife uuyuni owa putuka nomawuyelele ge na oshilonga ohaga uvika pethimbo.
“Omukithi nguka okwa li twe gu fatulilwa omanga inagu thika ko kutse, unene tse mba tu li kuushayi, kaatu na oongodhi dhopashinanena, nooradio dhomizizimbe. Kakwa li sha kwata esiku, tu uvithwe ko nkene tu na oku ikelela komukithi ngoka tagu popiwa,” Mathias ta ti ngaaka.
Ta gwedha po ta ti okwiiyoga koonyala kakwa li ye ku simaneka nando, na ngele wa adha ya iyoga koonyala otaya longitha omeya kaa ge na othewa, yo momeya moka ohaya nyengemo owala kashona.
Ashike paife oya uvithwa ko lela kutya ngele taya iyogo koonyala naya longithe othewa opo ashike oombakiteli tadhi si.
Omukulupe okwa lombwele Kundana ta ti, ye egumbo lye olyi na omeya momandini nomayemele, opo kehe ngoka te ya megumbo lye a iyoge koonyala oshoka okwa lombwelwa kutya kehe ngoka te ya puye na kale a iyoga koonyala ihe inaya minikathana nando.