MOVENDUKA Vatungimo vananyegenya koyihorokwa youmbondo eyi yina kuhoroka modoropa zaMbaye,eyi yina kutumangeda vagendesi wodoropa vagazadare kutura vaporosi vavene.Eyi kuna kukwama yitundwamo eyi vatulire vakona- koni asi vatungimo kuvhura vafute nodola daNamibia dokusika koN$175,vagwederere kweyi avafutu rutjeno yipo vatulisepo vaporosi wodoropa. Mokutura nayinye oyo yize moyirugana vana hepa yimaliwa yokutamekesa, awo kuna kugazara asi vaporosi ava kuvhura varugane moomu tupu ava rugana wositatasaVenduka, nawo vana hepa kukara ngoso mokuvapa yirwiso noyiruganeso yawo nokuvadeura vaporosi owo nayinye oyo kuna kupura nomiliyuna daNamibia dina siki koN$13 ndi N$16. Egano eli kwawizapo morwa masivano govatungimo ava vahundira asi muni gahepa kuturapo vaporosi ava nava tarera asi vantu vamo vatunge nompora valipakerere nava vakaramo. Mokukwama etokoro lyawo eli kalikere mosigongi eli gageve murugani gomodoropa zina gedina Esther Haixwema katente asi awo kavatokwere kutura egano eli moyirugana yipo vagamene vatungimo koukorokotji ou ava rugana valingilingi modoropa zina. Kwakara noyitundwamo yoyinzi asi ukorokotji kuna kuvhuka eyi yatwaredera ndango zodoropa ziturepo makona-kono asi ngapi navaturapo vaporosi vawo. Ndango zodoropa kwatulirepo elikwamo eli lyekona-kono kutunda mwaSindimba 2006-Murongagona 2007, vagwane magano govantu asi ngano ngapi navagwana yimaliwa yipo vaturepo vaporosi vatakamese ungawo wodoropa zina,ano yimaliwa oyo vayifute vene vatungimo.Yitundwamo kuna kulikida asi sinzi sovantu vana siki ko58% kwatokora asi pakare vaporosi ano ava 50% nare vatokora asi tavafutu mfuto ozo navagwedererako yipo vaporosi vamuni vatameke kurugana.Ano ekona-kona kwalikida asi mokutura eyi moyirugana vatungi womambo vahepa kufuta nodola daNamibia kutameka poN$50-N$60, ano vanangesefa awo vahepa kufuta nodola dina kutamekera poN$120-N$160. Mokukwamanye yitundwamo yekona-kono eyi yakara asi 50/50 kwankenye ruha awo yiyo kavatokwere asi tavazi komeho negano olyo lize moyirugana. Mbunga zovadinkantu ava vakara asi kapi ava rugana nare vana vadeura kumwe nelikwatakano lyoMulti purpose Youth Centre awo kwatameka ekona- kono eli mwaKudumonkuru 2007.Monoforoma domapuragero kuna karamo edina,okugatunga muntu,nonomora zofunguna oku navavhura kumugwana ogo vana puragere.Yitundwamo kuna kulikida asi vatungimo vahepa kufuta N$40-N$60,ano vanangesefa vafute N$120-N$180,ntani awo kuna kugava egano lyawo asi vatungimo vafute N$175,ano vanangesefa vafute N$300 vagwederere komukuli gwawo gorutjeno ogu vana kufuta ngesi.Mokukwama magano gawo kuna kugazara asi ndango zahepa kukuta vaporosi vanasiki ko 60 ndi 80 ngoso pokutameka.Yipo asi vantu owo vana hepa nayinye eyi yawapera muporosi,edeuro,mauta,mudwaro,nanayinye ngoso eyi yina kara hepero kovaporosi yipo varugane nawa.Konyara kwakaramo vantu wokusika ko18000 ava ava futu rutjeno.Eyi yina kara asi kuna hepa vantu ava vatungamo vakambekeko kuwoko vahepa kuvatantera komeho yininke nayinye yikaze moyirugana,yimo ana kutanta Hixwema.Ndango kwaturapo hena yigongi vape mapukururo vantu asi yinke vana hara kurugana ntani yimaliwa yingapi vana kupura mokukatura egano eli lize moyirugana. Sivike esi kasipwire awo kwahundira mberewa zawo zefiro sinka vantu vayitarurure eyi komeho vayigave kokomiti zegendeso zodoropa.Mokutara tupu omu ayihoroka moMbaye kuhorokamo yimpagwa yinasiki ko50 ano siruwo oso Kuisebmund kusika ko70.Yihorokwa eyi kuna kara ekwatero kononkondo,etezo mambo ntani umahaka wokukwatera mwenya uhwi mauta.Nampili ngomu vana pilire kugava muvaru govaporosi ava vanakuruganena moMbaye muruganikurona gwanare govaporosi Komisare Andrew Iyambo ogu gakere momukunda horowero Erongo katente asi yousili ukorokotji kuna kuvhuka noumbondo wokuhomokera vaporosi vavarugane momudona.Morwa mukaro gwangoso vaporosi ntaantani kuna kutjira kutumako muporosi gumwe nsene vana zuvhu asi koyili yina horoka,morwa vantu tava katoona muporosi ogo ndi kapi vana kuvafumadeka. Eyi kuna kureta udigu morwa vaporosi ava vana karamu ngesi moMbaye vasesu,yipo asi hepero kuretamo vaporosi vamuni vayalivatere mokuhamata valingilingi ava vana kuzonagura eparu lyovakwawo.