Auleria Wakudumo
Outapi – Minista womidingonoko, eefuka nomapashiyono Indileni Daniel okwa indila Ovanamibia opo va xulife po okumbuwapaleka nokukondjifa oshikukuta moshilongo.
Daniel Daniel okwa ninga eindilo eli pefimbo ledimbuluko lefiku lokulwifa embuwapaleko noshikukuta
Omukulunhu koshikondo shomidingonoko Timoteus Mufeti oo a popya ponhele yaminista okwa ti Ovanamibia ova pumbwa okuxulifa po omikalo dopakafimbo dokukandula po embuwapalo noshikukuta.
“Ovanhu ova pumbwa okulihonga omikalo odo tadi dulu okukandula po embuwapaleko noshikukuta tadi kalelele opo tu dule okulonga oipalwifa wa wanena ovakwashiwana moshilongo ashishe,” ta holola.
Neudo ounyuni owa dimbuluka embuwapaleko noshikukuta koshi yoshipalanyole “restore the land, unlock the opportunities”.
“Oshipalanyole shoneudo osha fimana shaashi osha popya eshi Ovanamibia tuna okuninga opo tu liundulule onghalo embuwapaleko monena. Otwa pumbwa okulundulula nghene hatu dilaadila ngeenge tashiya kelongifo lomiti momaumbo ile keehambo detu opo tu kandule po oupyakadi ou,” Minista ta ti.
Minista okwa holola yo kutya Namibia noilongo ihapu mounyuni onghene tai twikile okushunifa ongushu yedu pedu molwa okumbuwapaleka.
Okwa ti oitukulwa ngaashi oshitukulwa shaMusati noshitukulwa shaKunene onghene tai twikile okudidilika oshikukuta sha divilika. Minista okwa indila ovanhu aveshe opo va kale vena oshinakuwanifwa, va kale tava kufa ombinga mokukuna oimeno, okukwashilipaleka kutya edu olina oushosho wa wana, okuwapaleka nokuxulifa po okumbuwapaleka.
“ohandi indile atushe tuyeni moilonga opo tu kondjifeni embuwapaleko noshikukuta moshilongo shetu. Oshikukuta ohashi fininike ovanhu va fiye po omaumbo avo shaashi vehena oipalwifa, onghene otwa pumbwa okutala komikalo dimwe odo tadi kalelele okukandula po oudjuu ou,” Minista ta ti.
Daniel okwa holola kutya epangelo ola hovela nale okutula moilonga omikalo da yooloka okuxwepopaleka nokukandula po oudjuu woshikukuta nembuwapaleko moshilongo.
Oshilongo osha mana okutala osho hashi ifanwa oLand Degradation Neutrality (LDN). LDN oha tofa eenhele odo hadi kala da divilikwa koshikukuta.
Omunashipundi wOlushandja Farmers Association Shetuuka Shetuuka okwa holola nghene hava longifa omikalo da yooloka okukaleka edu lina oushosho nongushu opo va kune oipalwifa yavo.
Shetuuka okwa ti ohava longele kumwe novakwashiwana nokulongifa omikalo doku kuna oimeno nokukwatela po omeva.
“Ohatu longifa omunino wa tuwa eembululu ndele tau tulwa mdu pomeno opo tuha hepeke omeva. Otwa yakela yoo omeva odula ma hapu opo tu dule okulongifa pefimbo lokwenye,” Shetuuka.
Shetuuka okwa ti ohava ku nhu yoo oimeno oyo ihai pula omeva mahapu unene ngaashi ounakanamudesha, oihakautu, naikwao.
Ngoloneya woshitukulwa shaMusati, Erginus Endjala okwa holola kutya oshitukulwa shaye osha hovela okukuna omiti, ehongo moshiwana kombinga yembuwapaleko noshikukuta, outeknologi mounafaalama oyo yimwe ya tameka nale okweeta elunduluko moshiwana.
Oshitukulwa shaMusati oshina eenhele dopaushitwe dihapu ngaashi ewo lomeva koRuacana, omifyaati odo hadi kwa twa oshuungu kuvahapu moshilongo, oshoyo omikwa odo dihapu hadi eta ovatalelipo moshitukulwa.
“Eenhele edi otadi tu dimbulukifa kutya ngeenge otwe di kwata ouhefi ndele tadi kala dihe po vali, nena ohatu ka kanifa shihapu onga oshitukulwa noshilongo,” Endjala ta ti.
-wakudumoauleria@gmail.com