New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Aagundjuka taya longitha omeya gomokanaala okutekela iikunino yawo

Aagundjuka taya longitha omeya gomokanaala okutekela iikunino yawo

2023-06-30  Correspondent

Aagundjuka taya longitha omeya gomokanaala okutekela iikunino yawo

Ignatius Nambundunga

 

Uule wookilometa dha konda 150 okuza moshitopolwa shaCunene muumbugantu wAngola okuya monooli yaNamibia, ope na okanaala komeya.  Okanaala haka ka za koCalueque moAngola sigo okOshakati oka li ka patululwa momumvo 1976 kepangelo lyuukoloni lyaAngola opamwe naandyoka lyokatongotongo lyaSouth Africa. Pethimbo ndyoka oka li ka simana opo epangelo lyethimbo ndyoka lyi ulike oonkondo dhalyo, osho wo okunyanyudha aakwashigwana mboka ya kala nokudhengwa konkalo yenota noshikukuta.  Nonando okanaala haka inaaka tseyika nawa muuyuni ngaashi uunaala wulwe, twa dhini okutumbula nande okanaala kaSuez nenge Panama, okanaala haka oke na esimano enene moshigwana. Oshigwana ohashi mono mo uuwanawa ngaashi okulongitha omeya gokunwa, omeya giimuna osho wo okutekela iikunino yi li popepi. Kakele kokukala onzo yomeya yomagumbo ga konda 100 000 miitopolwahogololo Oshana nOmusati, okanaala oka simana wo komalelo gopamuthigululwakalo oshoka omathimbo nomathimbo ohaka longithwa ongoongamba dhokutopola omikunda nosho tuu, onkene tashi pupaleke iilonga yooyene yomikunda nookapatashu, naashika ohashi keelele omayipumathano gokukondjela omavi.  

Nena, konima yoomvula 33 dhemanguluko, aagundjuka oyendji mboka haya zi pooha dhokanaala oya kutha omatokolo okulongitha omeya gomokanaala oku ya etela iiyemo nokupalutha aakwanezimo lyawo. Gumwe gwomaagundjuka mbaka oDavid Andreas (38) gomomukuna Okapya moshikandjohogololo Ogongo moshitopolwa shaMusati ngoka e na onzapo yuulongelwe wuunamapya okuza koshiputudhilo shopombanda shoUnivesiti yaNamibia. Momumvo 2017, Andreas okwa li a kutha iilongitho ngaashi omatemo, oombike niihupulo ee ta the omukanka ee ta tula mo oopaipi dhomeya, dha tsa sigo omaandjawo, oshinano konyala shoometa 720. Ngaashi aanaafalama oyendji mboka haya kutha omeya mokanaala, Andreas oha longitha okashina kokupomba omeya mokanaala hoka haka yi omahooli, noshikunino she ohamu likolwa omatama, oonyanga osho wo omakambindji. Andreas okwa lombwele onzokundana ndjika kutya okwa li a fuulwa kaanaafaalama mboka ye li pOlushandja moshikandjohogololo shaRuacana mboka oyo ya li yamwe yotango ya tameke okutekela iikunino yawo taya kutha omeya mokanaala.

“Pethimbo lyokuteya, pokati kaMai naAguste, ohandi kutu aantu yane sigo yahamano pakathimbo,” ta ti ngaaka. Andreas oha yungula ootona 9, 5 dhomatama osho wo omakambindji ga adha po1 500 ngoka ha landitha momudhingoloko.

“Nonando hatu yungula mo otwa taalela wo natango omashongo ogendji ngaashi uuna omuloka inaagu gwana nena omeya ohaga kala omashona, osho wo uumbaambala mboka hawu ponokele iimeno yetu. Ondi na elago okukala ndi na uunongo oshoka ondi na uulongelwe wuunamapya,” Andreas ta ti ngaaka.

Shi li kOnkumbi osho tuu shi li kEwale, Maria Magdalena Phillemon gwomimvo 30 ngoka e na uulongelwe wonzapo yoLogistics and Supply Chain Management okuza koNamibia University of Science and Technology naye wo oku na ondjodhi yokukala omunafaalama omunene. Phillemon oku na oshikunino shiikwamboga shi li momukunda Onampira moshikandjohogololo Okatana moshitopolwa shaShana. Phillemon okwa li a dhimbulula nkene elanditho lyiikwamboga lya li lya piyaganekwa komukithi gwo-Covid 19, nokwa li a ningi etokolo opo a tote po oshikunino moka ta vulu okulikola mo sha nokulanditha pomikunda noondoolopa dhopopepi.  Oha kunu iikwamboga oyindji, mwa kwatelwa unene omatama nomakambindi, ashike oku na ehalo okutameka okukuna omapungu okutameka omwedhi Juli. “Iikwamboga otayi kala aluhe ya pumbiwa oshoka aantu oye na okukala ya pumbwa iikwankondo niikulya yi na uundjolowele,” Phillemon ta ti ngaaka. 

 

Aanyasha ya taalela omashongo

Aanafaalama oya taalela wo omashongo ogendji ngaashi oombuto dha ninga ondilo, uupuka tawu ponokele omapya gawo, osho wo ompumbwe yomahala gomalandithilo, osho wo okwaahe na uunongo wa pyokoka okudhika iikunino osho wo oku yi kaleka po pamikalo dhoshinanena. “Otwa taalela eshongo lyuupuka osho wo omikithi, tse otu na ompumbwe yoshimaliwa. Ohatu kutha oshimaliwa moondjato dhetu oshoka ihatu mono omakwatho gu ukilila okuza kepangelo,” andreas ta ti ngaaka.

“Ngeno onda li ndi na oshimaliwa andola otandi landa okashina kokupomba omeya haka longo koonte dhetango opo ndi vule okulonga nuupu,” osho Phillemon a kuthile koKundana ngaaka. Andreas naPhillemon ayehe oya ti ompumbwe yoshimaliwa otayi yi iilonga yawo yuunafaalaama moshipala.  “Ohandi longitha okashina haka yi omahooli opo ndi pombe omeya mokanaala, ngashiingeyi ondando yomahooli sho ya ya mokalemo, ohandi longitha konyala N$600, naandika olyo lyimwe lyomomashongo,” Phillemon ta ti ngaaka.

Ashike ope na natango omalimbililo kombinga yokanaala, naakwashigwana oyendji oye na uumbanda kutya okanaala sho taka longululwa otashi ka piyaganeka eyandjaneko lyomeya okuthika kuyo, naashika otashi ka guma oongeshefa dhawo. Ehangano lyopapangelo lyokwaandjaganeka omeya lyoNamwater otali longitha oomiliona N$93 okwoopalekula ookilometa 5,8 dhokanaala, oshiluku shotango mokwoopalekulula okanaala akehe. Ta popi noshikundaneki shika, mwene gwomukunda Olupumbu, ndoka lu li popepi nokanaala naye oku li mewi limwe naanamukunda. “Ope na omapopyo gokufila okanaala ka kale nopaipi kohi yevi, ashike shika otashi ka guma oyendji nangame nda kwatelwa mo, oshoka omeya ngoka ogo hatu nu go ogo haga longithwa koyendji okutekela iikunino yawo,” Andjene ta ti ngaaka.

inambundunga@nepc.com.na 


2023-06-30  Correspondent

Share on social media