KATIMA MULILO – Bayahi basilalo sa Ikaba, mwasilalanda sa Kabbe ya Mbowela, bana nimaikuto ashelana hala mulelo wakutahisa sibaka sapabalelo yalifolofolo, mwasilalo sesitibiswanga kimezi amuunda, upa wasikiliti sa Zambezi. Zeo kaufela litaha kasamulaho aku utwahala kuli milelo yakubupa sibaka sapabalelo yalifolofolo seli famayemo azwezipili. Kono mulelo wakutahisa sibaka sapabalelo yalifolofolo hausika amuhelwa kibatu kaufela, mi babañwi bali nebasika lemuswa hala mulelo wo. Kalulo yeo itisize kubupwa kwasikwata sesi lwanisana ni mulelo. Mi hala mabaka amañwi sikwata sibulela kuli tahiso yasibaka sapabalelo yalifolofolo ina nibumaswe bobuñata kufita bunde. Baekeza kuli hala zeñwi mafulisezo alimunanu zabona aka fukuzeha, sina habatalimani kale niku ata kwalikomu, kasamulaho abuñata bwa balimi bakwamishitu, hane baisize likomu zabona kwa Ikaba kulatelela linanga leli tuna. Balumela hape kuli kutahiswa kwasibaka sapabalelo yalifolofolo kuka ekeza kuzuha kwamatuku, sihulu butuku bwa taku ni mulomo. Bazwelapili kulumela kuli mapurojekiti amañwi aswanasina amiloho, lico zalikomu ni zeñwi cwalo akonwa kuisiwa kwateñi. Jerry Simasiku yomuñwi wababahana tahiso yasibaka sapabalelo yalifolofolo naize, mulelo wakutahisa sibaka seo ulumelwa feela kibabalikani. “Luse lulemuhile kuli batu babana nilifolofolo zesilelelizwe bamwa manyando, kakuli batu ni lifolofolo habakoni kupila kulo kulikuñwi. Bayahi ba Salambala sebalelekwa mwamubu one bafilwe pili kusika tahiswa sibaka sapukelezo yalifolofolo,” nekubulezi Simasiku.

Manzwi ahae nasupa kwabatu babalikana 1200 kuzwelela mwa Salambala babatalimana nikulelekwa, kasamulaho alikomano zalilimo lilimo hala sibaka sesi tumusizwe kuba samaino alifolofolo. Taba yakubaleleka itaha nihaike buñata sebainzi teñi kuzwelela lilimo zabo 1960 ni 1970. Simasiku naize buñata bwa babaseba lelekwa nebailo fiwa mubu mwa Salambala kasamulao akuyo tuta kwa Ikaba bakeñisa muunda.

“Batu seba lelekwa mwa Salambala mi babata kueza Ikaba kuba maino alifolofolo, ili kuli bato luleleka kwapili, lukaya kai kakuli hakusana mubu,” nekubulezi Simasiku. Mubihi yo ulemuhile kuli sikwata sesi lwanisana ni mulelo sisweli kusinganyeka kuyo ikopanya ni khuta ya Ikaba kuli siyo fitisa lipilaelo zateñi, mi haiba hakuna kufumaneha tatululo bakaikopanya niofesi yasilalanda ni bupoti. Ikaba kona silalo sesi tuna mwasilalanda sa Kabbe ya Mbowela, mi kuiputezi minzi yemiñata yecwale ka Nankuntwe, Muzii, Nantungu, Jimu, Jojo, Kasumba, Sigwe, Silubbabba, Ngulwa, Sitebule, Mukanwa, Limai, Kazuka, Masamu, ni Muyoyeta. Mwa Kabbe ya Mbowela niya Upa, ili kokubatwa kuiswa maino alifolofolo kuna nibatu babalikana 14 979. Nekupalile kufumana maikuto kuzwelela kwa khuta yenyinyani ya Ikaba, kasamulaho foni ya Induna silalo Ben Likando, nesika alabiwa hañatañata, mi nasika alabela kwaliñusa lene lilumezwi kwafoni yahae.