Easy access at the tip of your fingers, subscribe to our daily ePaper version of our New Era Newspaper.
Home / Kusiyala kwa Baituti-Muyemeli wa Swapo u Kupa Mukopano
Kusiyala kwa Baituti-Muyemeli wa Swapo u Kupa Mukopano
2008-01-14Staff Report 2 MUONGAONGI wa kopano ya Swapo yo muhulu mwa sikiliti sa Omaheke, mutompehi Festus Ueitele sa kupile yo muhulu wa tuto mwa sikiliti sani, mufumahali Natalia !Goagoses kuli a kone kubiza mukopano wa sikiliti ota talima kaza kupasa kwa baituti mwa likolo za tuto za sikiliti sani hamohocwalo ni kulika kufumana tatululo kwa butata bo. Pizo I taha kasamulaho sikiliti sa Omaheke si kutela fafasi mwa linepo za sitopa sa giledi 10 mwa linepo za silimo se sifelile. Sikiliti nesi kile sa tuluha fa nombolo ya bu lobapeli (8) ni kuyema fa 13, mwa kupima kwa naha kaufeela ha kuamwa za linepo ze swana. Muongaongi wa Swapo na kile a kupa bayahi kaufeela ni ba lipisinisi kuli ba tateke musebezi wa kusupeza lizwalo ni tato mwa lituto za banana. Na zwesipili kukupa kuli ba kone kuswalana mazoho mwa limbule kaufeela. Ueitele na kile a buza hape kaza mukopano wa sikiliti wa tuto wa silimo ni silimo ka kubuza kaza milelo ya ona ni kubulela kuli kanti he mukopano ki o swanela kubuziwa kaza linepo za maswabisa zeo. Ueitele hape na kile a kupa ba banca kuli ba kone kubeya tuto fapili. Na kile a supa macwala hala lika zen`wi ze kola ka kuba libaka la linepo ze swabisa zeo hala baituti ni sikiliti kamukana ka kubulela kuli masintolo a man`wi a lekisa zona lino ze a inzi ahulu mabapa ni likolo za tuto. Na ekelize hape kubulela kuli masintolo a lekisa macwala sa n`atafezi ahulu mwa sikiliti. Ueitele naize nako se fitile ya kubona kuli tutengo twa likiliti tu okamela ni kuswala mulao wa lino sihulu hakuamwa kaza kubona kuli banana haba lumelelwi mwa masintolo a macwala, ni kubona kuli nako ya kukwala kwa masintolo a ya latelelwa simubuso. Ze ni halilicwana, mubuso u neulanga pene ye likana N$3 billion ka silimo ya kubona kuli tuto mwa naha ya nanulwa hande. Kono kuze kaufeela neku bonahezi kuli haku bingi ni cinceho ye swanela. Lipatisiso li supeza kuli, kupasa kwa baituti ba sitopa sa giledi 10 kuzwelapili kuyema fa lipesenti ze likana 45 ni 48 feela ka silimo ni silimo. Silimo se, kupasa ne ku kile kwa yema fa lipesenti ze likana 47. 6. Mwa silimo sale se sifelile, palo ya lipesenti ze eza 45. 5 ki yene konile kuzwelapili ni lituto za sitopa sa giledi 11. Licaziba li bulela kuli kupalelwa kutalimisisa mafosisa ana kilwe a ezwa kale kasamulaho naha I fumana tukuluho ki ko kuswanelwa kutalimiwa mwa nako ya cwale ni kubona kuli mafosisa a tatululwa ni kukwala 'matapa' a cwale anza sweli kuno eziwa kwa naha ye. Kusiyala ahulu kwa baituti kakuya ka Likwambuyu wa Tuto, mutompehi Nangolo Mbumba ku kona feela kusikululwa haiba kuli maemo a mufelo wa tuto kwa litopa ze pahami inge a nanulwa hande ni kubona kuli baituti ba susuezwa luli kuli ba kone kuzwelapili ni tuto kwa maUnibesitis a shelana nihaikenge kuna lisitataliso ze shelana ni ku tokwa mutundamo. Naha ye ina ni maticele ba palo ye likana 19 182 baba fa tuto ni liseli kwa palo ya banana ye eza 575 808 mwa likolo za tuto ze likana 1 637 ka likeleke ze likana 18 495. Palo ye likana lipesenti ze eza 80 kwa naha ya palo ya bayahi ba eza 1.9 million ki ye kona kubala ni kun`ola haa lipesenti ze likana 90 kiza banana ba kena likolo mwa litopa ze nyinyani. Kasamulaho wa tukuluho, ne kuna ni likolo ze likana 1 204, maticele ba likana 13 242, kubeya banana ba likana 383 445 ni likeleke za tuto ze eza 12 000. Likolo zene sa liyo kasamulaho feela wa tukuluho neli kilwe za yahiwa mwa likiliti ze cwale ka Ohangwena, Kavango, Omusati, Oshana ni Oshikoto. Palo ya banana bene ba kena likolo ne yemi fa lipesenti ze likana 92.9 mwa lilimo ze lishumi ze felile kono kacenu lika kaufeela li yemi fa lipesenti ze likana 95. Ze ni halilicwana hape, lipesenti za basupali baba sa koni kubala ni kun`ola li yemi fa 83.9. 2008-01-14Staff Report 2
