New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Kwai ibulaya batu basikiti mwa Namibia kasilimo

Kwai ibulaya batu basikiti mwa Namibia kasilimo

2023-09-18  John Muyamba

Kwai ibulaya batu basikiti mwa Namibia kasilimo

Naha Namibia niha ibonahalile kueza hande mwalitaba zakulwanisa kuzuba kwai, naha ifumana lipiho zelikana sikiti zamafu atiswa kikwai. Zeo neli patuluzwi kimubakweli likwambuyu wamakete Esther Muinjangue, kwamukopano wakulwanisa kuzuba kwai one uezahezi mwatolopo ya Rundu viki yefelile. Hala zeñwi naha iezize hande kikuhanisa kubabaza kwai mwamitende, famatapa nikuli Mulao ozamaisa kwai nokile wanyatelwa kasilimo sa 2010.

“Kakuba naha lukona kuikuhumusa kuli luezize hande mwakulwanisa litaba zakwai, hamoho cwalo nikubona kuli kuna nikamaiso katuso yakatengo kakabona zamakete alifasi,” Muinjangue nabulezi Lamubulo. Mulelo wamukopano neli wakuzibahaza nikufa mamela kwasicaba hala kulwanisa litaba zakuzuba kwai. “Kasamulaho mulao unyatelwa silimo sa 2010, litaelo zezamaisa mulao neli hatisizwe kasilimo sa 2014. Milao yeo necincize kamo litaba zakwai liswanela kuzamaisezwa. 

“Muuso nongile keto yakulima lico kwanda kwai. Muuso ubata kubona kuli kwai yatula hahulu, nikubona kuli kamaiso yateñi itiile, nikuli likolo lelibona zakukenya libyana mwanaha ni likolo la makete batatuba kwai kaufela yekena mwanaha,” Muinyangue nabulezi. Kakuya kasipalo sa simubuso mwanaha Namibia, kukulubelwa kuli babazuba kwai mwanaha Namibia babali mwalilimo za 15-49 baana ki 20.1%, basali ki 5.1%. Zeo halili cwalo, mwahala babana ni lilimo ze 13-15, 31.1% bazuba kwai, mi 31% yateñi kibashimani mi basizana ki 29.9%.

“Bababuyela musi wababasweli kuzuba mwahala babanca (13-15) ki 49% mwalibaka zasicaba, mi mwamandu ki 38.1%. Kakulikanelela silimo ni silimo batu babafitelela sikiti bashwa kwamafu atiswa kikuzuba,” nabulezi. Mukopano nosulezwi masheleñi kikatengo kakabona zamakete alifasi (WHO). 

“Nelutabile kuba ni lingambolo ni likolo
 la makete kueza mukopano wakulwanisa kuzuba kwai,” nekubulezi muyemeli
wakatengo kamakete alifasi Mutompehi William Maina. Natahelezi kuli katengo kakabona zamakete alifasi hakasebezi feela nilikolo la makete kono ni likolo la masheleñi “kubona kuli mutelo wakwai wananulwa kulika kuzamaisa litaba zakuzuba kwai. Mulelo kikubona kuli sicaba siba mwamakete sakata.”


2023-09-18  John Muyamba

Share on social media