OTJOMUISE- O ru veze o rure o u Þuta u kara a u varwa o tjo mbazu poo o mwano we hupo mo vi wa¿a tjiva. Munda umwe o u mune imbwi ngunda mo mbutiro u na o u ngetjefa muwo mena ro kutja muwo mu na o ma pimbasaneno wo vi¿a  o vyungurwa no vi tjitwa o vi hepwa mo mwano kuvyo ku ku ha tuwa onÿengu yo tji mariva.

Nu ngwari o ma pimbasaneno wo ku kovisa o ru hepo nduripo rwa tji manga poo wo ku Þiza omwinyo wo mu Þuta. O tjo tji sasanekero, o ngombo ma i ye nene o ku pimbisiwa ke kutu ro ruhere. Mo mbi mbasaneno ya ka ndinondi, ovi¿a no vi tjitwa, vi pimbisiwa ko tji mariva  no po pe u ndjirwa o tji mariva o tji tjoziwa tji tji kuza o porofita. Mu nao nambano o ngombo o tjii randisiwa ko tji mariva no tjo rukwao a tji randa ekutu ro ruhere. Indji ongaro yo u  ngetjefa ndja zi kamena ko zo ngunÿe zo ku pwika  no ku nyikorera mo mbwikiro yoye.

O Tutumbo nOvikunwa tu runduruka tjinene mo tjitamba na mo vi memwa vya ka ndinondi nu munao ku tja o ma u nguriro wo ngetjefa yo u Þuta ye zi rire no ku kawondja pu na o ma rundurukiro inga. Nu mu nao o u ri ze mburuka wo u ngetjefa  no zo ngunÿe zayo mo ku tja imbi oviungurisiwa mo ma unguriro mbiri ehi, o va ungure, o tji ma riva no u nongo wo ngetjefa. O mu Þuta o nongo yo ngetjefa no mundu o mu na ngetjefa ngu na o masorero no zo ngondjero zo ku nana no ku Þizira mo ngomi ehi, o va u ngure no tji mariva ku tja ovyo vi ye nene o ku tunduuza o ndando ye yo u ngetjefa. Ehi oo mburo ondenga ndenga yo farama oyo ku i sekamena no ku Þanÿera mo ma u nguriro wayo. Muro mu na o miti, omeva nehi kehi raro, mu vyarwe. O va ungure o tji ku mutundu a tjihe tjo va u ngure no tji mariva ovi¿a mo farama avihe tji muna ozondjuwo, ozo mahina, o vi karanyara, na nao na i ho otji rande no tjipimbe otjini tji tjiri o tjimariva o tji kukutu.

O ndunge yo ngetjefa yo u Þuta ma pe ya a uzuvaka no ku ya kurwa nawa, posia i rira o nÿeu mo ma u ngurisiro mena ro u zeu wo ku Þiza no ku zemburuka  o vi hite no vi pite vye yapa yuva no ndjiviro yo tji mariva no ma naneno watjo. O va Þuta o vengi ve tara ko mu rungu ku muhuka posia ka ve na o u kahuke wo ku tja mo tji mariva ku mu huka indi tja sere oku sana pi poo o ku munika vi no ku tja mo ru ya veze ofarama ya sere o ku kara mo ngee ngaro poo o nÿengu. Ozo ndiero zo farama zo u ngetjefa za sere o ku zikamena ko ma u nguriro wayo. Mu nao o tjeri o hepero o farama o ku kara no ma tjangwa wo ma kwatisiro wo zo ndana no wo tji mariva o tji hite no tji pite.

O ma tjangwa oo tji tarero tjo farama tji tji ya ndjera o mu Þuta o ku tara o ma u nguriro wo ngetjefa yo farama aihe no ku tja ka ngamwa o tjina mwinyo a tjihe ko u rike watjo  kutja o ngombe, o ngombo, o nÿu poo o tji kunwa, tji na o ngee hambwaraka¿a  ko ma u nguriro wo farama aihe. O mu Þuta ma yenene o ku tarera no ku muna ko ku tja tjii hapo o vi tjitwa vyo farama vi ka wondja otja ko ndiero no ndando ye. O ma tjangwa ye ya ndjera ku tja  o mu Þuta ma tande no ku kwizika o ka mariva okwiisira ko ma tjangwa ya ka tjo tjiri. O  kutja, o zo ndiero zo tji mariva aruhe ze tji tirwa no ku too rerwa o ku za kondjiviro yo farama. Munda imbo warwe, o ma tjangwa wo farama o ma kahuke no ma na mbatero  ma ye yenene  o ku yandjera o mu Þuta  o ku muna o vi tjitwa tjimuna otjimariva no ndunge. 

O u Þuta o tjo tjiri o ngetjefa mena ro kutja o va Þuta ve pwika mehi, o va u ngure no vi ungurisiwa, na ve tjiukisa o nÿengu yo viungurwa vyao mo tji mariva, no kuudjirako otjimariva o tji hite tjo nÿengu. Ongetjefa ombwa yo u Þuta ma ri re indji ndji hina o ku zarara poo o ku yandjera ondende mo nÿengu yehi yo ku nyomona  no ku kwata poo oku hapisa no ku kurisa; o va ungure mu ma ve hupikwa nu mbena o mbango;  no mbwikiro mo vyungurisiwa ndjayenena nu ndjiriyo. O ndunge o mbwa yo ngetjefa ma i so o ku too rerwa ko ma tjangwa ku ku heri ko ku zemburuka poo o ku haka. Ko ru seinina, o Tutumbo no Vikunwa, ongunÿe yo ngorongova ya Namibia no yo ye yandja oha mbwarakana ko ma hupo nandarire mo ndanaukiro yo mwinyo we vaverwa nai ndjimunika. Mu nao o vatuta o tji ma veso o ku konÿo¿ona  no ku u ngurisa omyano vyo ma u ngu riro mbya pwire vyo ma u nguriro o ma karerere nu munao irire o tjiungura tjawo o ku risa otjiwa¿a. 

*Erastus Ngaruka onongo yo Tutumbo nOvikunwa mo Mbaanga yOtumbo nOvikunwa.