New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Omalelo opamufyuululwakalo e li omhinge novalumenhu tava twala ounona ko-DNA

Omalelo opamufyuululwakalo e li omhinge novalumenhu tava twala ounona ko-DNA

2023-10-11  Festus Hamalwa

Omalelo opamufyuululwakalo e li omhinge novalumenhu tava twala ounona ko-DNA

ONGWEDIVA - Omalelo opamufyuululwakalo oku li omhinge novalumenhu tava twala ounona ko-DNA vehe na omikanda dopambelewa da dja komhangu ile keembelewa domalelo opamufyuululwakalo.

DNA ohai longo nokukufa ovanhu ohonde opo ku talike kutya okaana okalyelye unene tuu ngeenge pe na eenhamanana pokati kovaholafani ile omulumenhu ngeenge te likale okaana.

Omalelo a yooloka opamufyuululwakalo monooli okwa ti oidjemo yo-DNA otai eta omalidipao, oiponga noshoyo ovalumenhu tave likufa eemwenyo.

Ohamba yelelo laNdonga Fillemon Shuumbwa Nangolo okwa kumaida oshiwana opo shi kale tashi landula omiladu domondjila nghene shi na okutwala ounona vavo ko-DNA.

“Kashi li mondjila ngeenge omulumenhu ta kufa ounona ndele te va twala ko-DNA ina pewa ombapila kelelo ile komhangu. Onghee ovalumenhu nava xulife po okulongifa omukalo wokutwala ounona ko-DNA keendokotola dopaumwene vehe na epitikilo lopambelewa,” Nangolo ta ti.

Okwa yelifa ta ti ke li omhinge no-DNA ashike eshi sha fimana okulandula omilandu opo ku kelelwe omalidipao noiponga.

“Omulumenhu ngeenge okwa limbililwa kombinga yokaana kehe shi kaye okwa manguluka okushivifila elelo ile omhangu. Ovaholafani ngeenge otava nyenyeta kombinga younona vehe shi vavo ova manguluka okukwatafana nelelo opo va dule okupewa eembapila vaye ko-DNA,” ta ti.

Omukwaniilwa okwa ti osha nyika oshiponga ngeenge omulumenhu a lombwelwa kutya okaana kake shi kaye eshi ha kala te lipula oshimaliwa a longifa okuputula okaana.

Konima yoivike ivali mEenhana, omulumenhu weedula 42 Laurence Kapule Ndaoya vati okwa dipaa omukainhu waye konima eshi a twala ounona vavo vali ko-DNA kundokotola wopaumwene noidjemo oye uya tai ulike kutya ounona kave shi vaye.

Omupopiliko welelo laUkwanyana Andrew Naikaku okwa ti o-DNA oya pumbiwa shaashi otai eta ouyelele kombada kutya olyelye xe yokaana ashike otai eta yoo vali omaupyakadi molwaashi ovanhu otave lidipaafana konima ngeenge omulumenhu okwa udu kutya haye xe yokaana.

Naikaku okwa yelifa ta ti ovakainhu ovo unene hava etele ovalumenhu omhepo yokuya ko-DNA eshi hava ula ovashamane vavo omalaka mai kutya havo ooxe vounona wavo.

“Ovakainhu ohava popi keendingosho ile tava lombwele ookahewa kavo kutya olye ooxe younona vavo woshili. Onghee naashi ohashi eta omulumenhu a kufe ounona e va twale ko-DNA,” Naikaku ta ti.

Onghee okwa ti ovakainhu vamwe ohava ula ovalumenhu vavo tava ti omavaya itava dulu okueta po ounona.

Naikaku okwa ti kape na oshinima hashi lulumike omulumenhu shihe shi okuulwa komukainhu waye kutya ounona kave shi vaye.

Okwa ti elelo kali li omhinge novalumenhu tava twala ounona ko-DNA ashike eshi sha fimana okulandula omilandu odo da tulwa po koveta.

Ova kumaida ovalumenhu opo vaha longele ominyonena ovakainhu ile ounona konima yoidjemo yo-DNA shaashi okudipaa kaku shi ekandulepo lomukundu.

“Ombelewa yetu yelelo oye lilongekida okuyandja eembapila kovakainhu ngeenge tave likalwa kovalumenhu vavo noshoyo kovalumenhu va limbililwa kounona vehe shi vavo,” ta ti.

Lopokati opo, Chief Ndilimani Herman Iipumbu welelo laUkwambi okwa indila epangelo opo li kale tali ningi oshikonga kombinga yo-DNA nelalakano lokuyandja ehongo nouyelele moshiwana.

Iipumbu okwa ti osha fimana opo ovaholafani va ningilwe omakonakono tete ngeenge ohava mono ounona ile ahawe unene tuu ovalumenhu.

“Ngeenge omulumenhu iha mono ounona ohashi eta omukainhu opo a ye kondje aka konge okaana konima ngeenge okwa mono eteelelo ote ya a lombwele omushamane waye kutya oye xe yokaana,” ta ti.

Okwa weda po ta ti konima ngeenge okaana oka kulu omukainhu ota ula omushamane waye omalaka kutya okaana kake shi kaye.

Onghee okwa ti naashi otashi eta omulumenhu a twale okaana ko-DNA sha etwa komukainhu waye.

Elenga lakula melelo laUkolonkadhi Malakia Shoombe, okwa kumaida ovalumenhu opo va xulife po okuputula ounona ngeenge va limbililwa kutya okaana kake shi kaye.

“Omulumenhu ngeenge okwa udu ouyelele kutya omukainhu waye oha i moixulo novalumenhu vamwepo ndele ta ningi eteelelo ina pitika okaana ka shangifwe kofani yaye. Onghee osha fimana opo omulumenhu a teelele oidjemo yo-DNA ngeenge okaana okaye tuu shili.

fhamalwa@nepc.com.na


2023-10-11  Festus Hamalwa

Share on social media